Με τον όρο “συμπληρώματα διατροφής” εννοούμε τα τρόφιμα που έχουν σκοπό τη συμπλήρωση της συνήθους δίαιτας, τα οποία αποτελούν συμπυκνωμένες πηγές θρεπτικών συστατικών ή άλλων ουσιών με θρεπτικές ή φυσιολογικές επιδράσεις, μεμονωμένων ή σε συνδυασμό, και τα οποία διατίθενται στο εμπόριο σε δοσομετρικές μορφές, δηλαδή σε μορφές παρουσίασης όπως, κάψουλες, παστίλιες, δισκία, χάπια και άλλες παρόμοιες μορφές, καθώς και φακελάκια σκόνης, φύσιγγες υγρού προϊόντος, φιαλίδια με σταγονόμετρο, και άλλες παρόμοιες μορφές υγρών και κόνεων που προορίζονται να ληφθούν σε προσμετρημένες μικρές μοναδιαίες ποσότητες .
Τα τελευταία χρόνια, από το 1990 και μετά παρατηρείται αύξηση στη χρήση συμπληρωμάτων διατροφής ανά τον κόσμο. Οι συνήθειες του καθενός, ο τρόπος ζωής, η έλλειψη χρόνου, το πρόγραμμα προπονήσεων, η βιομηχανοποίηση των τροφών, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ είναι μερικές από τις αιτίες που έχουν οδηγήσει πολλούς ανθρώπους σε μια μονότονη διατροφή, φτωχή σε βιταμίνες και έχει στρέψει το ενδιαφέρον στην αναζήτηση τεχνητών βιταμινών.
Τα συμπληρώματα διατροφής χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες:
Βιταμίνες
Μέταλλα
Ιχνοστοιχεία
Βότανα
Αμινοξέα
Ένζυμα
Μεταβολίτες
Εκχυλίσματα ιστών και αδένων (προστάτη, θύμου, θυρεοειδούς, ήπατος, σπληνός, παγκρέατος, υποφύσεως, ζελατίνη κ.λ.π)
Βασιλικός πολτός
Γύρη
Μαγιά μπύρας
Λεκιθίνη
Φυτικές ίνες
Q10
Ωστόσο τα πολυβιταμινούχα είναι αυτά που κατέχουν το μεγαλύτερο τμήμα της αγοράς, ακολουθούμενα από τα ιχθυέλαια αναζήτηση τεχνητών βιταμινών.
Σημασία των βιταμινών για τον ανθρώπινο οργανισμό
Οι βιταμίνες προσλαμβάνονται φυσιολογικά μέσω των τροφών. Ωστόσο καμία τροφή δεν περιέχει όλες τις βιταμίνες, γι’αυτό η ποικιλία στη διατροφή μας είναι ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος τροφοδοσίας του οργανισμού μας προκειμένου να έχουμε ισορροπία στη λήψη βιταμινών χωρίς να διατρέχουμε κίνδυνο από τη κατάχρηση της μιας ή της άλλης βιταμίνης. Είναι απαραίτητες για τις περισσότερες βιολογικές λειτουργίες του ανθρώπου, σημαντικότερες από τις οποίες είναι οι εξής:
- Ρύθμιση του μεταβολισμού μέσω της παραγωγής ενέργειας από τους υδατάνθρακες, τα λίπη και τις πρωτεΐνες
- Ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος
- Απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών της τροφής
- Αντιοξειδωτική δράση
- Αντοχή οστών και ομαλή ανάπτυξη του σκελετού
- Διατήρηση του νευρικού συστήματος
- Ανανέωση κυττάρων στα διάφορα όργανα του σώματος
- Αντιγηραντική δράση
Η ελλιπής πρόσληψη βιταμινών έχει ως αποτέλεσμα:
- Αύξηση της ευπάθειας σε διάφορες ασθένειες
- Μείωση του μυϊκού όγκου
- Κόπωση και αδυναμία
- Νευρικότητα, ψυχικές διαταραχές και κατάθλιψη
- Τριχόπτωση
- Μειωμένη αντοχή και απόδοση
Γιατί παίρνουμε τα συμπληρώματα
Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους καταναλώνουμε τα συμπληρώματα. Π.χ. ας δούμε τι συμπληρώματα παίρνουν οι έφηβοι και γιατί;
Έφηβοι 11-18 ετών δήλωσαν ότι παίρνουν συμπληρώματα διατροφής όπως: αθλητικά ποτά, πολυβιταμινούχα συμπληρώματα, γκουαράνα, κρεατίνη, ενεργειακά ποτά, συμπληρώματα βοτάνων, υπερπρωτεϊνικά συμπληρώματα, συνένζυμο Q10.
Τα βασικότερα αίτια ήταν:
- Τα άμεσα αποτελέσματα στην κατάσταση της υγείας
- Πρόληψη ασθενειών
- Βελτίωση αμυντικού συστήματος
- Πίεση από γονείς για λήψη συμπληρωμάτων
- Γεύση
- Παροχή ενέργειας
- Καλύτερη αθλητική επίδοση
- Συνδυασμός με χαμηλοθερμιδική δίαιτα για απώλεια βάρους
Ποιος χρειάζεται τα συμπληρώματα διατροφής;
Τα συμπληρώματα δεν είναι υποκατάστατα μιας ισορροπημένης υγιεινής δίαιτας. Μία δίαιτα που περιλαμβάνει πολλά φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης, επαρκή πρωτεΐνη και υγιεινά λιπαρά θα πρέπει φυσιολογικά να παρέχει όλα τα θρεπτικά συστατικά που απαιτούνται για μια καλή υγεία. Τα τρόφιμα όμως πλέον δεν περιέχουν τις ποσότητες μικροθρεπτικών συστατικών όπως πριν από 50 χρόνια, με αποτέλεσμα σταδιακά να συσσωρεύονται ελλείψεις των συστατικών αυτών στον ανθρώπινο οργανισμό.
Σύμφωνα με έρευνες που έχουν διεξαχθεί ανά τον κόσμο, φαίνεται πως κάποιες πληθυσμιακές ομάδες επωφελούνται περισσότερο από τη χρήση πολυβιταμινούχων σκευασμάτων σε σχέση με άλλες. Τα μικρά παιδιά, οι γυναίκες, οι ηλικιωμένοι και οι αθλητές έχουν ανάγκη από μεγαλύτερες ποσότητες βιταμινών. Τα παιδιά καθώς αναπτύσσονται χρειάζονται βιταμίνες για τη σωστή δόμηση του σκελετού, την ανάπτυξη του νευρικού συστήματος και την ενδυνάμωση του ανοσοποιητικού τους συστήματος. Το ίδιο και οι γυναίκες που κυοφορούν ή θηλάζουν. Όσον αφορά τους ηλικιωμένους, παρουσιάζουν δυσκολία στην ομαλή απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών μέσω της τροφής, ενώ το ανοσοποιητικό τους σύστημα παρουσιάζεται αποδυναμωμένο. Διαδοχικές μελέτες κατέληξαν στο συμπέρασμα πως ηλικιωμένοι που χρησιμοποιούν πολυβιταμινούχα σκευάσματα εμφανίζουν μειωμένα περιστατικά ιώσεων μειωμένη χρήση αντιβιοτικών.
Αλλά υπάρχουν συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού ή άτομα που μπορεί να χρειάζονται συμβουλές σχετικά με τα συμπληρώματα, ακόμα και όταν καταναλώνουν μια υγιεινή ισορροπημένη δίαιτα, όπως είναι οι γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας ή άτομα υπό συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή.
Εξαιτίας εν μέρει του σύγχρονου τρόπου ζωής, δεν καταφέρνουν όλοι να καταναλώνουν μια υγιεινή δίαιτα. Διατροφικές έρευνες στην Ευρώπη έχουν υποδείξει μια υποβέλτιστη πρόσληψη σε αρκετά μικροθρεπτικά συστατικά. Το χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση πρόγραμμα EURRECA βρήκε ανεπαρκή πρόσληψη για τη βιταμίνη C, τη βιταμίνη D, το φυλλικό οξύ, το ασβέστιο, το σελήνιο και το ιώδιο.
Η υποβαθμισμένη θρεπτική κατάσταση σε σχέση με τον σίδηρο στις γυναίκες αυξάνει επίσης τον κίνδυνο για τη γέννηση βρεφών με χαμηλό βάρος, ανεπάρκεια σιδήρου και καθυστερημένη γνωσιακή ανάπτυξη.
Η θρεπτική κατάσταση ως προς το φυλλικό οξύ είναι επίσης καίριας σημασίας για τις γυναίκες που μπορεί να μείνουν έγκυες. Για αυτές συστήνεται να λαμβάνουν φυλλικό οξύ πριν τη σύλληψη και να συνεχίζουν τη λήψη για τις πρώτες 12 εβδομάδες της κύησης. Μια επαρκής θρεπτική κατάσταση σε φυλλικό οξύ μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο γέννησης βρέφους με ανωμαλίες του νευρικού σωλήνα, όπως η δισχιδής ράχη.
Πρόσφατες έρευνες υποδεικνύουν ότι 50-70% των Ευρωπαίων έχουν υποβαθμισμένη θρεπτική κατάσταση σε σχέση με τη βιταμίνη D. Καθώς η θρεπτική κατάσταση σε βιταμίνη D εξαρτάται όχι μόνο από τη διατροφική πρόσληψη αλλά και από την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία, μπορεί η συμβουλή για τη λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D να έχει μεγαλύτερη βαρύτητα στις βόρειες χώρες της Ευρώπης. Σε κάποιες από αυτές (συμπεριλαμβανομένων του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ιρλανδίας, των Κάτω Χωρών και της Σουηδίας) υπάρχουν ήδη σχετικές συστάσεις για συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού, αν και είναι αναγκαία περισσότερη έρευνα.
Φυσικά ή χημικά συμπληρώματα διατροφής;
Στην αγορά κυκλοφορούν χιλιάδες συμπληρώματα. Πολλά από αυτά είναι πολύ καλά, άλλα μέτρια και αρκετά υπόσχονται θαύματα αλλά προσφέρουν πολύ λίγα. Υπάρχουν συμπληρώματα που περιέχουν δεκάδες βιταμίνες, μέταλλα και αμινοξέα άλλα από αυτά αξιοποιούνται ένας πολύ μικρός αριθμός τους.
Ο κυριότερος λόγος χαμηλής αποδοτικότητας τους είναι ο τρόπος παρασκευής και η πηγή προέλευσης των βασικών τους ουσιών. Επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι τα συμπληρώματα που προέρχονται από φυσικές πηγές είναι πιο αποτελεσματικά γιατί περιέχουν και ένα πλήθος θρεπτικών ουσιών οι οποίες δεν έχουν απομονωθεί ή δεν τις γνωρίζουμε καν.
Σε πολλές περιπτώσεις κάποια συστατικά για να αφομοιωθούν χρειάζονται και κάποια αλλαγή στα στοιχεία τα οποία δεν λαμβάνονται υπόψη, κυρίως από τις μικρές εταιρείες που δεν έχουν την απαραίτητη τεχνογνωσία και τα ανάλογα τμήματα ερευνών. Από την άλλη πλευρά κάποια θρεπτικά συστατικά καταστρέφονται κατά την διαδικασία της επεξεργασίας τους όταν αυτή δεν γίνεται με τον ενδεδειγμένο τρόπο.
Τα φυσικά συμπληρώματα έχουν πιο ισορροπημένες αναλογίες στα στοιχεία που περιέχουν με αποτέλεσμα να περιορίζεται η πιθανότητα της ανεπαρκούς ή υπερβολικής πρόσληψης ενός συστατικού η οποία θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά το μεταβολισμό των υπολοίπων που συνεργάζονται στην ίδια αποστολή.
Ελάχιστες θρεπτικές ουσίες, βιταμίνες, αμινοξέα και μέταλλα δρουν μόνα τους.
Αντίθετα τα περισσότερα δρουν σε συνεργασία μεταξύ τους και για αυτό επιβάλλεται η συνδυασμένη λήψης τους ή η χορήγηση τους σε μια, πιο φυσική μορφή.
Η δράση των θρεπτικών συστατικών στη λειτουργία των ενζύμων και του DNA
Πολλές από τις βιταμίνες λειτουργούν ως συμπαράγοντες για τα ένζυμα και πολλά από τα βασικά μεταλλικά στοιχεία είναι αναπόσπαστες συνιστώσες των εκατοντάδων ενζύμων που λειτουργούν συνεχώς μέσα στο σώμα.
Ο Dr. Bruce Ames είναι ένα επιφανής ερευνητής που θεωρεί ότι η γενναία πρόσληψη βιταμινών μπορεί να «ρυθμίσει» τον μεταβολισμό και έτσι να βελτιώσει την υγεία ή ακόμα και να καθυστερήσει τη γήρανση .
Οι κλασικές ασθένειες ανεπάρκειας, όπως το σκορβούτο (έλλειψη C), το beriberi (πολυνευρίτιδα από έλλειψη Β1), η κακοήθης αναιμία (έλλειψη Β12), και η ραχίτιδα (έλλειψη D) είναι σπάνιες. Τα στοιχεία δείχνουν, ωστόσο, ότι προκύπτει μία σημαντική χρόνια μεταβολική βλάβη σε επίπεδα που βρίσκονται μεταξύ του επιπέδου της εμφάνισης νόσου λόγω της οξείας ανεπάρκειας μικροθρεπτικών συστατικών και των συνιστώμενων ημερήσιων δόσεων (RDA).
Ο Dr. Ames θεωρεί ότι, όταν τα θρεπτικά συστατικά δεν επαρκούν, καταμερίζονται από τον οργανισμό με προτεραιότητα την εξασφάλιση των άμεσων ζωτικών λειτουργιών, όπως η παραγωγή ενέργειας, εις βάρος πιθανώς λειτουργιών που είναι σημαντικές στη διατήρηση της υγείας μακροπρόθεσμα.
«Οι συνέπειες μίας τέτοιας διαλογής εκδηλώνονται σε όλα τα επίπεδα», λέει. «Για παράδειγμα, στις μεταβολικές αντιδράσεις τα ένζυμα που εμπλέκονται στη σύνθεση του ΑΤΡ (ενέργεια) θα ευνοούνταν έναντι εκείνων που αφορούν στην επιδιόρθωση του DNA. Σε επίπεδο κυττάρων, τα ερυθροκύτταρα θα ευνοούνταν έναντι των λευκοκυττάρων. Ενώ στα όργανα, η καρδιά μπορεί να ευνοείται έναντι του ήπατος. «Σύμφωνα με τον Dr. Ames, υπάρχει ανάγκη» να καθοριστεί ένα αρκετά υψηλό όριο διατροφικών αναγκών σε μικρο – θρεπτικά συστατικά ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι βλάβες σε επίπεδο DNA και μιτοχονδρίων».
Τελικό συμπέρασμα
Ακόμη και με μια τέλεια διατροφή, ο συνδυασμός πολλών πραγμάτων – συμπεριλαμβανομένων και των εξαντλημένων εδαφών μας, η αποθήκευση και η μεταφορά των τροφών μας, οι γενετικές αλλοιώσεις των παραδοσιακών τροφών, και το τοξικό περιβάλλον – δεν ικανοποιούν τις απαιτήσεις σε βιταμίνες και τα μέταλλα που χρειαζόμαστε μόνο από τα τρόφιμα που τρώμε.
Με απλά λόγια, τα στοιχεία δείχνουν ότι δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από την ανάγκη για συμπληρώματα διατροφής.
Η επιλογή και η λήψη των κατάλληλων συμπληρωμάτων διατροφής, δεν θα πρέπει να γίνεται «στην τύχη». Θα πρέπει να στηρίζεται στις πραγματικές ανάγκες του οργανισμού και να γίνεται μετά την καθοδήγηση των ειδικών. Πιο συγκεκριμένα, για τις πιο ειδικές καταστάσεις υγείας και για να αποκομίσει ο ασθενής τα μέγιστα οφέλη, το κάθε συμπλήρωμα διατροφής πρέπει να δίνεται κατόπιν μελέτης.
Η ορθολογική χρήση των συμπληρωμάτων διατροφής σε συνδυασμό με μία υγιεινή διατροφή θα συμβάλει ουσιαστικά στην προαγωγή της υγείας και στην πρόληψη των ασθενειών.
Δρ. Κοΐνη Νικολέτα, Μ.D.
Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος, PgD in Genomic Medicine and Healthcare
Ιατρός Λειτουργικής, Αντιγηραντικής, Προληπτικής και Αναγεννητικής Ιατρικής
(Diplomate and Board Certified in Anti-aging, Preventive, Functional and Regenerative Medicine from
A4M (American Academy in Antiaging Medicine).
Διαβάστε επίσης
Πόσο ασφαλή και τι θρεπτική αξία έχουν τα τρόφιμα που τρώμε;
Τι σημαίνει να είναι κάποιος Υγιής
Αφήστε μια απάντηση