Τι είναι η γήρανση; Με την πάροδο των ετών, το σώμα υφίσταται προοδευτικές φθορές. Αυτές βαθμιαία οδηγούν στην καταστροφή κυττάρων, ιστών και οργάνων και φθίνουν τη λειτουργία των συστημάτων του οργανισμού μας. Μία κατάσταση, γνωστή ως «γήρανση». Η γήρανση απασχολεί λίγο πολύ όλους τους ανθρώπους όχι μόνο λόγω αισθητικής, αλλά κι επειδή συνεπάγεται διάφορα προβλήματα για την υγεία μας.

Ποιος είναι, όμως, ο βασικός μηχανισμός που προκαλεί το γήρας; Το 2009 το Νόμπελ Ιατρικής απονεμήθηκε στους  E. Blackburn, C. Greider, J. Szosak, οι οποίοι επιβραβεύτηκαν για τις ανακαλύψεις τους στη βιολογία των τελομερών. Οι επιστήμονες αυτοί υποστήριξαν και τεκμηρίωσαν ότι αυτό που προσδιορίζει το ρυθμό γήρανσης του σώματος μας είναι τα τελομερή μας και ειδικότερα το μήκος αυτών.

 

Τι είναι τα Τελομερή;

Είναι τα τμήματα που εντοπίζονται στα άκρα των χρωμοσωμάτων μας. Ο θεμελιώδης ρόλος τους έγκειται στο να εμποδίζουν τον εκφυλισμό των χρωμοσωμάτων και να προστατεύουν το DNA από τη φθορά.

Μπορούν να παρομοιαστούν με το πλαστικό τελείωμα στα κορδόνια των παπουτσιών μας, το οποίο αποτρέπει ενδεχόμενη φθορά του κορδονιού. Δημιουργούνται και διατηρούνται χάρη στη δράση της τελομεράσης, ενός ενζύμου που συμβάλλει στην επιμήκυνση τους, επιβραδύνοντας τη συρρίκνωση τους.

 

Με ποιον τρόπο τα Τελομερή παίζουν ρόλο στη διαδικασία της γήρανσης;

Τα κύτταρα μας εσωκλείουν μία συγκεκριμένη ποσότητα γενετικής πληροφορίας, η οποία αποθηκεύεται στο DNA. Αυτό ακολούθως οργανώνεται στον πυρήνα του κυττάρου με τη μορφή χρωμοσωμάτων. Τα ανθρώπινα κύτταρα, με εξαίρεση τα φυλετικά, περιέχουν 23 ζεύγη χρωμοσωμάτων.

Τα κύτταρα διαιρούνται, προκειμένου να αυξηθεί το μέγεθος του οργανισμού ή/και για να αναπληρωθούν φθαρμένα ή κατεστραμμένα κύτταρα. Με κάθε κυτταρική διαίρεση, ένα τμήμα των τελομερών δεν αντιγράφεται, γεγονός που συντείνει σταδιακά στη συρρίκνωση τους. Κατά τη διάρκεια της ζωής μας, καθ’ όσον διενεργείται η κυτταρική διαίρεση, το μήκος των τελομερών φθίνει όλο και περισσότερο, με αποτέλεσμα τα κύτταρα να αδυνατούν να πολλαπλασιαστούν.

Αυτός είναι ο κύριος μηχανισμός γήρατος, το οποίο εκφράζεται με μία πλειάδα συμπτωμάτων, όπως το γκριζάρισμα των μαλλιών, η απώλεια της ελαστικότητας του δέρματος και η ανάπτυξη παθήσεων που σχετίζονται με το γήρας, όπως τα Χρόνια, Αυτοάνοσα και Καρδιαγγειακά νοσήματα, καθώς κι ο καρκίνος.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, όσο μακρύτερα είναι τα τελομερή μας, τόσο μικρότερη βιολογική ηλικία έχουμε, μία ηλικία που προσδιορίζεται βάσει της συνολικής κατάστασης της υγείας μας και διαφέρει από τη χρονολογική. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ένα άτομο ηλικίας 50 ετών, που διάγει μία ποιοτική ζωή, μπορεί να θεωρείται συνομήλικος με κάποιον ηλικίας 30 ετών, ο οποίος ακολουθεί έναν επιβλαβή τρόπο ζωής.

 

Ποιοι παράγοντες μπορούν να μειώσουν το μήκος των Τελομερών;

Τα κύτταρα μας έχουν στη διάθεση τους έναν περιορισμό αριθμό διαιρέσεων. Όσο περισσότερες βιολογικές βλάβες συσσωρεύονται σε επίπεδο κυττάρου, τόσο επιταχύνεται ο ρυθμός με τον οποίο διαιρούνται τα κύτταρα μας, προκειμένου να επανέλθουν οι ιστοί που υφίστανται βλάβη. Η κατάσταση αυτή συνεπάγεται ταχύτερη συρρίκνωση του μήκους των τελομερών.

Παράγοντες που μπορεί να επιταχύνουν τον ρυθμό διαίρεσης των κυττάρων μας είναι η ύπαρξη κάποιας νόσου, το κάπνισμα, η καθιστική ζωή, η παχυσαρκία, η ανεπαρκής σε θρεπτικά συστατικά διατροφή, ο ελλιπής ύπνος, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η χρόνια αφυδάτωση, η έκθεση του οργανισμού σε τοξίνες και σε ακτινοβολίες και η ορμονική ανισορροπία.

 

Ποιοι επιπλέον παράγοντες ενδέχεται να επιταχύνουν τη γήρανση των κυττάρων;

  • Οξειδωτικό Stress. Όταν σχηματίζονται μεγαλύτερες συγκεντρώσεις ελεύθερων ριζών από αυτές που μπορεί το σώμα μας να καταπολεμήσει, τότε εκδηλώνεται το λεγόμενο οξειδωτικό στρες. Πρόκειται, δηλαδή, για μία διαταραχή μεταξύ της ισορροπίας των επιπέδων των οξειδωτικών παραγόντων (δραστικές μορφές οξυγόνου και αζώτου) και των αντιοξειδωτικών μηχανισμών.
  • Γλυκοζυλίωση. Όταν λαμβάνονται υψηλότερες συγκεντρώσεις σακχάρου σε σχέση με αυτές που χρειαζόμαστε, οι περίσσειες ποσότητες σακχάρου ενώνονται με τις πρωτεΐνες, παράγοντας συγκεκριμένες γλυκοτοξίνες, τα λεγόμενα τελικά προϊόντα της προχωρημένης γλυκοζυλίωσης (AGES). Πρόκειται για μη λειτουργικά και επιβλαβή μόρια, που προκαλούν φλεγμονές στους ιστούς. Η Γλυκοζυλίωση μπορεί να παρατηρηθεί σε οποιαδήποτε ηλικία.
  • Μεθυλίωση. Μία αδιάλειπτη χημική διαδικασία που ρυθμίζει διάφορες λειτουργίες του οργανισμού. Συνδέεται με την Ομοκυστεΐνη, ένα αμινοξύ που παράγεται στον οργανισμό μας και υποδηλώνει αν λειτουργεί σωστά ή όχι η Μεθυλίωση. Οι υψηλές συγκεντρώσεις Ομοκυστεΐνης στο πλάσμα του αίματος πολλές φορές λειτουργούν ως προθάλαμος για την επιτάχυνση της κυτταρικής γήρανσης.
  • Χρόνιες Φλεγμονές. Η φλεγμονή αποτελεί έναν μηχανισμό άμυνας που ενεργοποιείται, όταν εισβάλλουν στο σώμα μας ξένοι εισβολείς. Ορισμένες φορές, εξελίσσεται σε χρόνια, με αποτέλεσμα να επιφέρει βλάβες στα υγιή κύτταρα, στους ιστούς και σε ζωτικά όργανα. Έτσι, μακροπρόθεσμα αυξάνεται ο κίνδυνος να καταστραφεί το DNA και να επέλθει πρόωρη γήρανση.

 

Η Ιατρική Ειδικότητα που μπορεί να αντιστρέψει την κυτταρική γήρανση

Οι έρευνες στον τομέα της Γονιδιωματικής Ιατρικής έχουν εξελιχθεί ραγδαία. Τα τελευταία χρόνια, επιστήμονες έχουν αποκρυπτογραφήσει τα μυστήρια της γήρανσης. Οι μελέτες αρχίζουν από τη διερεύνηση των κυτταρικών διεργασιών και την επιβράδυνση των ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία και καταλήγουν στην αναστροφή των συνεπειών του χρόνου, μέσω της επεξεργασίας του γονιδιώματος και της επιγενετικής.

Βέβαια, τουλάχιστον με βάση τα σημερινά δεδομένα, η γήρανση δεν μπορεί να αποτραπεί. Πλέον, όμως, είμαστε σε θέση να αναλύσουμε το μήκος των τελομερών, να αντιμετωπίσουμε Χρόνιες Παθήσεις, να βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής και να επιμηκύνουμε το προσδόκιμο επιβίωσης, μέσω της ανίχνευσης των αιτιών του γήρατος.

Σε αυτό στοχεύει η Κυτταρική Αντιγήρανση, μία πρόσφατη ιατρική προσέγγιση, που συμβάλλει στην επιβράδυνση ή και στην αναστροφή των διαδικασιών της γήρανσης. Οι επιστήμονες που ασχολούνται με την Κυτταρική Αντιγήρανση πιστεύουν ότι μπορούν να παρέμβουν στους μηχανισμούς που ελέγχουν τη γήρανση των κυττάρων μας, ώστε να αυξηθεί η διάρκεια ζωής και η ποιότητα της υγείας μας.

Μέσω Εξειδικευμένων Διαγνωστικών Εξετάσεων, αναλύεται η βιοχημεία του κυττάρου, ελέγχονται τα επίπεδα του οξειδωτικού stress, διερευνάται το ορμονικό σύστημα, προσδιορίζεται το μήκος των τελομερών, εντοπίζεται η ύπαρξη τοξινών και ελευθέρων ριζών και ανιχνεύονται οι «σιωπηλές φλεγμονές». Εξατομικευμένα Θεραπευτικά Σχήματα στοχεύουν στη διατήρηση του μήκους των τελομερών και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους, όπως με την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, την απομάκρυνση των βλαβερών πρωτεϊνών από τα κύτταρα, την αναζωογόνηση των κυττάρων που έχουν υποστεί καταστροφή, την αποκατάσταση της ορμονικής ισορροπίας και την υιοθέτηση μιας διατροφής πλούσιας σε πολύτιμα θρεπτικά συστατικά και αντιοξειδωτικά.

Επιπλέον, ο επαρκής ύπνος, η διακοπή του καπνίσματος, η διαχείριση του άγχους, η αποφυγή έκθεσης σε τοξικούς παράγοντες και στην ακτινοβολία συντελούν στη διατήρηση του μήκους των τελομερών και κατ’ επέκταση στην αντιγήρανση. Με αυτές τις θεραπείες, επιτυγχάνεται παράλληλα ο έλεγχος του βάρους, αναζωπυρώνεται η σεξουαλική ζωή, βελτιώνεται ο ύπνος και θωρακίζεται η υγεία της καρδιάς, των οστών και του ανοσοποιητικού συστήματος.

Η πορεία της υγείας των ατόμων εξετάζεται τακτικά και οι αγωγές παραμετροποιούνται βάσει του συνόλου των συμπτωμάτων και άλλων βιοχημικών δεικτών. Έτσι, βελτιστοποιείται ο χρόνος θεραπείας και επιτυγχάνονται τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.

Η Κυτταρική Αντιγήρανση υποστηρίζει ότι η αντιγήρανση αποκτάται από “μέσα” προς τα ” έξω”. Αυτό σημαίνει ότι, αφού εξασφαλιστεί η συνολική υγεία του οργανισμού, κατόπιν αντικατοπτρίζεται και στο δέρμα μας. Επομένως, ο πρωταρχικός της στόχος έγκειται στην πρόληψη της δημιουργίας βλαβών, μέσω της ενίσχυσης του οργανισμού με όλα τα απαραίτητα «βιοχημικά καύσιμα».

Γι’ αυτό, απευθύνεται και σε άτομα που επιθυμούν να ενισχύσουν τα επίπεδα υγείας τους καθαρά για προληπτικούς λόγους. Ωστόσο, ακόμη κι αν εκδηλωθούν βλάβες, η Κυτταρική Αντιγήρανση είναι σε θέση να τις αντιμετωπίσει αποτελεσματικά, θεραπεύοντας το κύτταρο, και ακολούθως μπορεί να αντιστρέψει, εν μέρει, τουλάχιστον, τη διαδικασία της κυτταρικής γήρανσης.

 

Διαβάστε επίσης

Τι είναι το οξειδωτικό στρες και ποιες επιπτώσεις προκαλεί;

6 + 1 αποτελεσματικές μέθοδοι Πρόληψης των Χρόνιων Φλεγμονών

Κοιμάστε πολύ, αλλά νιώθετε κούραση; 10+1 λόγοι που πιθανόν ευθύνονται

 

References:

  1. Mender I, Shay JW (November 2015). “Telomerase Repeated Amplification Protocol (TRAP)”. Bio-Protocol. 5 (22): e1657.
  2. Whittemore, Kurt; Vera, Elsa; Martínez-Nevado, Eva; Sanpera, Carola; Blasco, Maria A. (2019). “Telomere shortening rate predicts species life span”. Proceedings of the National Academy of Sciences. 116 (30): 15122–15127. Bibcode:2019PNAS..11615122W.
  3. Joseph N, Zhang-James Y, Perl A, Faraone SV (November 2015). “Oxidative Stress and ADHD: A Meta-Analysis”. Journal of Attention Disorders. 19 (11): 915–924.
  4. Wright C, Milne S, Leeson H (June 2014). “Sperm DNA damage caused by oxidative stress: modifiable clinical, lifestyle and nutritional factors in male infertility”. Reproductive Biomedicine Online. 28 (6): 684–703.
  5. Barnes R, Fouquerel E, Opresko P (2019). “The impact of oxidative DNA damage and stress on telomere homeostasis”. Mechanisms of Ageing and Development. 177: 37–45.
  6. Reichert S, Stier A (December 2017). “Does oxidative stress shorten telomeres in vivo? A review”. Biology Letters. 13 (12): 20170463.
  7. Ding Z (2014). “Estimating telomere length from whole genome sequence data”. Nucleic Acids Research. 42 (9): e75.
  8. Criscuolo, François; Dobson, F. Stephen; Schull, Quentin (2021-06-07). “The influence of phylogeny and life history on telomere lengths and telomere rate of change among bird species: a meta-analysis”. dx.doi.org.