Το οξυγόνο είναι απαραίτητο για όλους τους ανώτερους ζώντες οργανισμούς, καθώς βοηθάει στην παραγωγή ενέργειας από οργανική ύλη. Μέσω της συγκεκριμένης διαδικασίας εσωτερικής καύσης στο σώμα, πέρα από την παραγωγή ενέργειας, δημιουργούνται οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνου. Πρόκειται για υψηλής δραστικότητας μόρια, τα οποία δημιουργούνται ως υποπροϊόντα του κανονικού μεταβολισμού (ενδογενή) και του περιβαλλοντικού στρες (εξωγενή).

Κατ’ ουσίαν, αποτελούν ένα υποπροϊόν που σχηματίζουμε, όταν το σώμα μας παράγει ενέργεια από το οξυγόνο και μπορούμε να το παρομοιάσουμε με τα καυσαέρια από την εξάτμιση του αυτοκινήτου. Αυτές οι ελεύθερες ρίζες είναι υπεύθυνες για την οξείδωση, δηλαδή για την πρόκληση βλαβών των κυττάρων, των μιτοχονδρίων και του DNA.

Παρ’ όλο που αποτελούν ένα φυσικό φαινόμενο βιοχημικών αντιδράσεων, η περίσσεια αυτών αποτρέπει την ικανότητα του σώματος να τις εξουδετερώσει, με τελικό επακόλουθο την πρόκληση του λεγόμενου οξειδωτικού stress.

 

Οξειδωτικό στρες

Με τον όρο «οξειδωτικό stress», αποτυπώνεται η επικράτηση των ελεύθερων ριζών στον οργανισμό μας και περιγράφεται εύστοχα η «καταπόνηση» του οργανισμού που προκύπτει εξαιτίας της οξείδωσης. Συγκεκριμένα, οι ελεύθερες ρίζες μεταφέρονται, μέσω της κυκλοφορίας του αίματος, σε όλους τους ιστούς και τα όργανα του σώματος και επιτίθενται στα κύτταρα μας, οδηγώντας στην ενεργοποίηση μίας σειράς αντιδράσεων που μπορούν να προκαλέσουν δυσάρεστες επιπτώσεις στην υγεία μας.

Το οξειδωτικό στρες, λοιπόν, αποτελεί μία μορφή επίθεσης που αποδυναμώνει το αμυντικό μας σύστημα και βλάπτει το δέρμα μας και εν γένει τον οργανισμό μας. Δεν τυχαίο το ότι αποτελεί έναν από τους βασικότερους παράγοντες γήρανσης κι έχει συσχετισθεί με την ανάπτυξη καρκίνου, την επικράτηση χρόνιων φλεγμονών και την εμφάνιση διαφόρων ασθενειών.

Υπάρχουν πολλοί οξειδωτικοί παράγοντες που ευθύνονται για την αποδυνάμωση της αντιοξειδωτικής ικανότητας του οργανισμού, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση, η κατανάλωση τροφών ελλιπών σε αντιοξειδωτικά συστατικά, το άγχος, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα, οι χρόνιες φλεγμονές, οι ορμονικές ανισορροπίες και η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία.

 

Οξειδωτικό στρες και παθήσεις του δέρματος

Μελέτες καταδεικνύουν ότι το οξειδωτικό στρες μπορεί να συμβάλλει στη μετουσίωση των πρωτεϊνών, στη μεταβολή των κυτταρικών κύκλων και στην απελευθέρωση των κυτταροκινών, παράγοντες οι οποίοι ενδέχεται να πυροδοτήσουν την εμφάνιση ορισμένων φλεγμονωδών δερματικών παθήσεων.

Μάλιστα, έχει αποδειχθεί ότι οι ελεύθερες ρίζες εμπλέκονται στην παθογένεια των αλλεργικών αντιδράσεων στο δέρμα. Η υπεριώδης ακτινοβολία, επίσης, η οποία αποτελεί σημαντική πηγή οξειδωτικού στρες για το δέρμα, πέραν του ότι παράγει ελεύθερες ρίζες, επενεργεί καταλυτικά στα αμυντικά ένζυμα που διατίθενται στο δέρμα ενάντια στην οξείδωση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, μπορεί να επιταχυνθεί η γήρανση του δέρματος.

Οι ελεύθερες ρίζες, λόγω του ότι είναι ιδιαίτερα τοξικές, µπορούν να πυροδοτήσουν την έναρξης μίας αλυσιδωτής αντίδρασης κάτω από την επιφάνεια του δέρματος, με αποτέλεσμα την εμφάνιση βλαβών στην επιδερμίδα. Στην ουσία, το οξειδωτικό stress που λαμβάνει χώρα σε όλα τα κύτταρα του οργανισμού μας εξωτερικεύεται μέσω της γήρανσης του δέρματος και  αποτελεί την πρωταρχική αιτία χαλάρωσης του δέρματος και ανάπτυξης ρυτίδων.

 

Οι μηχανισμοί που εμπλέκονται στην εμφάνιση δερματικών βλαβών λόγω του οξειδωτικού stress

Η υπεριώδης ηλικιακή ακτινοβολία σε συνδυασµό µε το οξυγόνο που διαχέεται στην ατμόσφαιρα πυροδοτεί μία σειρά φωτοχηµικών αντιδράσεων. Αυτού του είδους οι αντιδράσεις ενδέχεται να προκαλέσουν καρκίνο του δέρµατος ή φωτογήρανση, λόγω αλλαγών που μπορεί να επιφέρουν στο DNA, συμπεριλαμβανομένης και της οξείδωσης των νουκλεϊκών οξέων.

Εν γένει, η έκθεση του δέρµατος σε ακτίνες UV ευθύνεται για την πρόκληση ανισορροπιών στο αµυντικό αντιοξειδωτικό σύστηµα ενζύµων στις περιοχές του δέρματος που εκτίθενται. Η χρόνια ή υπερβολική έκθεση στην ακτινοβολία UV µπορεί να λειτουργήσει ως αιτιολογικός παράγοντας εμφάνισης δερματικών διαταραχών. Έρευνες, μάλιστα, καταδεικνύουν ότι τα ένζυμα που αποσυνθέτουν το κολλαγόνο του δέρµατος και συντείνουν στη φωτογήρανση αυξάνονται σταθερά, εξαιτίας των πολλαπλών εκθέσεων του οργανισμού στην υπεριώδη ακτινοβολία.

Αγγειώματα στο πρόσωπο, φακίδες και ακτινικές κερατώσεις προκύπτουν ως επακόλουθα της έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία. Μάλιστα, οι κηλίδες και οι πανάδες αναπτύσσονται στο δέρμα ως αποτέλεσμα των καταστροφών που προκαλούνται στο σώμα από τη δράση των ελεύθερων ριζών.  Κάτι ακόμη που χαρακτηρίζει το φωτογερασμένο από τον ήλιο δέρμα είναι η απώλεια της ελαστικότητας, η τραχύτητα και η ξηρότητα της επιδερμίδας.

Συνεπώς, οι ελεύθερες ρίζες, που δημιουργούνται από την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, μπορούν να προκαλέσουν βλάβες στο κολλαγόνο, στην ελαστίνη, στα µελανοκύτταρα και στο φράγµα υγρασίας, οδηγώντας σε ανομοιογένεια του τόνου του δέρματος, καθώς και στην ανάπτυξη μαύρων στιγμάτων.

Βάσει νέων ερευνών, έχει υποστηριχθεί ότι και η Λεύκη µπορεί να οφείλεται στην υπερβολική συσσώρευση υπεροξειδίου του υδρογόνου στο δέρμα των ασθενών. Εποµένως, το Οξειδωτικό stress δεν αποκλείεται να συντείνει στην εμφάνιση της Λεύκης, καθώς στους πάσχοντες δεν εντοπίζεται το κατάλληλο ένζυµο (καταλάση) ή τουλάχιστον η ποσότητα που απαιτείται, ούτως ώστε να διασπαστεί το υπεροξείδιο υδρογόνου που συσσωρεύεται στο δέρµα.

 

Η σημασία των Αντιοξειδωτικών στην καταπολέμηση του Οξειδωτικού stress

Ο οργανισμός διαθέτει ενδογενείς και εξωγενείς αμυντικούς μηχανισμούς κατά του οξειδωτικού στρες. Τα διάφορα ένζυμα και οι πρωτεΐνες κατατάσσονται στους ενδογενείς αμυντικούς μηχανισμούς, ενώ τα αντιοξειδωτικά που προσλαμβάνουμε από τη διατροφή μας συγκαταλέγονται στους εξωγενείς μηχανισμούς. Τους αμυντικούς αυτούς μηχανισμούς μπορούμε να τους παρομοιάσουμε με το λάδι στους κινητήρες, το οποίο χαρακτηρίζεται από την ιδιότητα να μειώνει τις τριβές και να επουλώνει τις αμυχές, ενισχύοντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, τη δράση του κινητήρα.

Η πρόσληψη, λοιπόν, αντιοξειδωτικών µέσω της διατροφής μας αποτελεί έναν από τους τρόπους ρύθμισης και διατήρησης ενός υγιούς αμυντικού συστήματος, το οποίο θα είναι ικανό να αποκρούει στρεσογόνους παράγοντες, όπως οι ελεύθερες ρίζες. Τα αντιοξειδωτικά βοηθούν στη μείωση των ρυτίδων και ομαλοποιούν το ρυθμό φυσικής απολέπισης του δέρµατος. Προστατεύουν την επιδερμίδα μας από την ακτινοβολία UV και τις συνδεόμενες με αυτήν φλεγμονώδεις αντιδράσεις. Συν τοις άλλοις, επιταχύνουν τη διαδικασία επούλωσης των πληγών του δέρματος και συνδράμουν στην πρόληψη και εξάλειψη των ουλών.

 

Ενδεικνυόμενες τροφές για την αντιμετώπιση του Οξειδωτικού Stress

Στα αντιοξειδωτικά περιλαμβάνονται βιταμίνες, ιχνοστοιχεία μετάλλων, ένζυμα και φυτικές ουσίες, οι οποίες προσλαμβάνονται μέσω της διατροφής. Μία ποικιλία φρούτων, λαχανικών και βοτάνων περιέχουν αντιοξειδωτικά, όπως είναι τα κρεμμύδια, οι τοµάτες, το σκόρδο, τα πορτοκάλια, τα μανταρίνια, το ακτινίδιο, το μπρόκολο, το δενδρολίβανο, τα σταφύλια και τα ρόδια, ενώ διατίθενται αντιοξειδωτικά συμπληρώματα διατροφής. Αντιοξειδωτικά εμπεριέχονται και στα φασόλια, στο πράσινο τσάι, στο ελαιόλαδο, στο σκόρδο, στους ξηρούς καρπούς, στην κανέλα, στα ψάρια και σε ορισμένα βότανα, όπως ο κουρκουμάς.

 

Τροφές προς αποφυγή για την καταπολέμηση του Οξειδωτικού Stress

Από την άλλη, συνιστάται η αποφυγή κατανάλωσης τροφών που δρουν ως προ-οξειδωτικοί παράγοντες. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται τα ζωικά λιπαρά, το κόκκινο κρέας, τα χημικά πρόσθετα και τα φυτοφάρμακα. Επιπλέον, είναι πολύ σημαντικό να περιορίσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο την πρόσληψη επεξεργασμένων υδατανθράκων, ζάχαρης και αλευριού, καθώς όλα αυτά δεν έχουν καμία θρεπτική αξία.

 

Η σημασία της εκτίμησης των επιπέδων του Οξειδωτικού Stress

Το οξειδωτικό stress του δέρµατος μας είναι µία πολύπλοκη διαδικασία, η οποία εμπλέκεται σε διάφορα βιοχημικά μονοπάτια. H λήψη όλων των θρεπτικών συστατικών και αντιοξειδωτικών, μέσω είτε της διατροφής είτε συμπληρωμάτων, μπορεί να αποδειχθεί επωφελής μόνο υπό την εποπτεία εξειδικευμένων ιατρών, οι οποίοι διενεργούν εξετάσεις και ειδικούς ελέγχους, ούτως ώστε να εκτιμηθεί το κατά πόσον το άτομο βρίσκεται σε κατάσταση αυξημένων ελεύθερων ριζών ή έχει περιορισμένη αντιοξειδωτική ικανότητα.

Σε αντίθετη περίπτωση, η διαρκής πρόσληψη αντιοξειδωτικών σε αυξημένες ποσότητες εγκυμονεί τον κίνδυνο της παντελούς έλλειψης ελεύθερων ριζών και της διαταραχής της ισορροπίας τους προς τα κάτω, κάτι που θεωρείται εξίσου επιβλαβές με το οξειδωτικό στρες.

Γι’ αυτό το λόγο, κρίνεται απαραίτητη η μέτρηση των επιπέδων του οξειδωτικού stress, η οποία δεν είναι ευρέως διαδεδομένη, λόγω του ότι, στα αρχικά στάδια του οξειδωτικού στρες, δηλαδή πριν από την εμφάνιση οποιασδήποτε νόσου, δεν παρατηρούνται κάποια συγκεκριμένα συμπτώματα, με αποτέλεσμα να καθίσταται αδύνατη η διάγνωση και η άμεση αντιμετώπιση του οξειδωτικού stress. Ωστόσο, ο έλεγχος των επιπέδων του οξειδωτικού stress είναι πολύ σημαντικός και διενεργείται σε Ιατρικά κέντρα που έχουν πρωθύστερη εμπειρία και γνώση όσον αφορά στο οξειδωτικό stress.

 

Η Σύγχρονη Ιατρική αντιμετώπιση του Οξειδωτικού Stress

Μέσω του Βασικού ελέγχου του Οξειδωτικού Στρες, εκτιμάται η ισορροπία μεταξύ του οξειδωτικού στρες και του αντιοξειδωτικού δυναμικού του οργανισμού και αξιολογείται ο βασικός έλεγχος των ενζυμικών και μη-ενζυμικών αντιοξειδωτικών συστημάτων του οργανισμού. Βάσει των εργαστηριακών ευρημάτων, μπορεί να διαμορφωθεί μία βάση, για να παραχθούν στον οργανισμό τα απαραίτητα εφόδια, ούτως ώστε να ενεργοποιηθούν οι μηχανισμοί ίασης. Επιπλέον, είναι δυνατόν να ανιχνευθούν και οι υποκείμενες αιτίες πολλών χρόνιων παθήσεων και κλινικών διαταραχών.

Κατόπιν, εκπονούνται τα κατάλληλα θεραπευτικά πρωτόκολλα και χορηγούνται εξατομικευμένες ιατρικές αγωγές, με τη βοήθεια των οποίων μπορούν να εξουδετερωθούν οι οξειδωτικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα κάτω από την επιδερμίδα μας, καθώς προλαμβάνεται η καταστροφική για το δέρμα μας δραστηριότητα των ελεύθερων ριζών.

Αυτές οι θεραπείες απευθύνονται σε άτομα που επιθυμούν να ενισχύσουν προληπτικά τα επίπεδα υγείας τους και εκτιμούν τα επίπεδα του οξειδωτικού στρες του οργανισμού τους, ούτως ώστε, αν κριθεί απαραίτητο, να ακολουθήσουν μία αντιοξειδωτική θεραπεία. Παρά ταύτα, οι αντιοξειδωτικές θεραπείες ενδείκνυνται ακόμη και για ασθενείς με χρόνιες παθήσεις.

 

 

Διαβάστε επίσης

Ο ρόλος της βιταμίνης D στη θεραπεία της Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας
Υπέρταση: Οι μηχανισμοί εκδήλωσης αυτού του “σιωπηλού δολοφόνου”
Ψωρίαση: Η βαθύτερη κατανόηση της νόσου

 

 

References:

  1. Poljsak B., Dahmane R.G., Godic A. Intrinsic skin aging: The role of oxidative stress. Acta Dermatovenerol. Alp. Pannonica Adriat. 2012;21:33–36.
  2. Bae Y.S., Oh H., Rhee S.G., Do Yoo Y. Regulation of reactive oxygen species generation in cell signaling. Mol. Cells. 2011;32:491–509. doi: 10.1007/s10059-011-0276-3.
  3. Poljsak B., Dahmane R. Free radicals and extrinsic skin aging. Dermatol. Res. Pract. 2012 doi: 10.1155/2012/135206.
  4. Chen L., Hu J.Y., Wang S.Q. The role of antioxidants in photoprotection: A critical review. J. Am. Acad. Dermatol. 2012;67:1013–1024. doi: 10.1016/j.jaad.2012.02.009.
  5. Schafer M., Werner S. The cornified envelope: A first line of defense against reactive oxygen species. J. Investig. Dermatol. 2011;131:1409–1411. doi: 10.1038/jid.2011.119.
  6. Aung-Htut M.T., Ayer A., Breitenbach M., Dawes I.W. Oxidative stresses and ageing. Subcell. Biochem. 2012;57:13–54.
  7. Sadowska-Bartosz I., Bartosz G. Effect of antioxidants supplementation on aging and longevity. Biomed. Res. Int. 2014 doi: 10.1155/2014/404680.
  8. Pandel R., Poljsak B., Godic A., Dahmane R. Skin photoaging and the role of antioxidants in its prevention. ISRN Dermatol. 2013 doi: 10.1155/2013/930164.