Η Νόσος Alzheimer είναι μία νευροεκφυλιστική νόσος, η οποία αποτελεί την πιο κοινή μορφή άνοιας. Περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1907 από το Γερμανό νευρολόγο Alois Alzheimer, ο οποίος παρατήρησε χαρακτηριστικές αλλοιώσεις στον εγκέφαλο μίας ασθενούς που απεβίωσε από τη συγκεκριμένη νόσο.

Η Νόσος Alzheimer αποτελεί μία διαρκώς επιδεινούμενη εγκεφαλική δυσλειτουργία, η οποία εκφράζεται με διαταραχές στη μνήμη, απώλεια της λειτουργικής αυτονομίας, καθώς και με εκδηλώσεις άγχους και ευερεθιστότητας. Τα εγκεφαλικά κύτταρα εκφυλίζονται και πεθαίνουν. Μάλιστα, το βασικότερο πρόβλημα που εντοπίζεται στη νόσο Alzheimer έγκειται στο γεγονός ότι αυτή εξελίσσεται προοδευτικά, οδηγώντας εν τέλει σε απώλεια της μνήμης και άλλων  σημαντικών νοητικών λειτουργιών του εγκεφάλου.

Ο πάσχων έρχεται αντιμέτωπος με ολοένα και περισσότερες δυσκολίες στην καθημερινότητα του. Η λειτουργικότητα εκπίπτει και το άτομο εξαρτάται όλο και περισσότερο από τους γύρω του, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται σημαντικά η ποιότητα ζωής του ασθενούς αλλά και των συγγενών του.

 

Η Επιδημιολογία της νόσου Alzheimer

Η νόσος Alzheimer αποτελεί ένα μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας. Με βάση την Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών, 200.000 άνθρωποι στη χώρα μας πάσχουν από τη συγκεκριμένη νόσο και ο αριθμός αυτός αναμένεται να υπερβεί τις 600.000 έως το 2050. Σήμερα, 26 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως εμφανίζουν τη νόσο, κάτι που εξηγείται από την επιμήκυνση του προσδόκιμου ζωής. Μέχρι το 2050, προβλέπεται οι ασθενείς να ξεπεράσουν τα 80 εκατομμύρια.

Μάλιστα, η Νόσος Alzheimer και οι άλλες μορφές άνοιας συνεπάγονται αυξημένη υγειονομική δαπάνη ως επακόλουθο των υψηλών αναγκών για θεραπευτική αγωγή και φροντίδα του ασθενούς. Συγκεκριμένα, το ετήσιο κόστος της άνοιας σε παγκόσμια κλίμακα ανήλθε το 2010 ανήλθε σε 604 δις $, ενώ στην Ευρώπη υπερέβη τα 170 δις €.

 

Οι τύποι της νόσου Alzheimer

Η νόσος Alzheimer διακρίνεται σε ορισμένους τύπους. Σε αυτούς περιλαμβάνονται ο φλεγμονώδης, ο ατροφικός, ο γλυκοτοξικός, ο τοξικός, ο αγγειακός και ο τραυματικός.  Ο φλεγμονώδης τύπος οφείλεται σε αντιμικροβιακή απόκριση έναντι παθογόνων παραγόντων ή σε άλλα φλεγμονώδη αίτια.

Ο ατροφικός τύπος μπορεί να εμφανιστεί ως επακόλουθο της πτώσης ορμονών που προάγουν την υγεία του εγκεφάλου, όπως η οιστραδιόλη, η προγεστερόνη, η τεστοστερόνη, η ινσουλίνη και η Βιταμίνη D. Ο γλυκοτοξικός αποτελεί μία σύνθεση των δύο παραπάνω τύπων. Η φλεγμονή που προκαλείται από τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα συνδυάζεται με την αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης.

Ο τοξικός συνδέεται με την έκθεση σε τοξίνες που διαχέονται στο περιβάλλον, όπως τα βαρέα μέταλλα, τα παρασιτοκτόνα, κ.ά. Ο αγγειακός τύπος μπορεί να εκδηλωθεί λόγω ελλιπούς αγγειακής υποστήριξης, ενώ ο τραυματικός τύπος της Νόσου Alzheimer, προκύπτει ως επακόλουθο προηγούμενου τραύματος της κεφαλής.

 

Συμπτώματα της Νόσου Alzheimer

Ένα από τα συνηθέστερα συμπτώματα που παρουσιάζεται πρωταρχικά είναι η απώλεια βραχυπρόθεσμης μνήμης, όπου το άτομο δυσκολεύεται να ανακαλέσει στη μνήμη του πρόσφατα συμβάντα. Καθ’ όσον η ασθένεια εξελίσσεται, εμφανίζονται διαταραχές όπως:

  • Απώλεια μνήμης και βασικών δεξιοτήτων
  • Δυσκολίες στην ομιλία ή τη γραφή, διαταραχές στην κατανόηση του γραπτού λόγου, ζητήματα που δεν προϋπήρχαν
  • Μειωμένη αντιληπτική ικανότητα χρόνου και χώρου και ελλιπής προσανατολισμός
  • Δυσκολία στην κρίση και στη λήψη αποφάσεων
  • Δυσκολία στη διεκπεραίωση γνώριμων ενεργειών, όπως η οδήγηση σε γνωστή τοποθεσία
  • Προβλήματα με την όραση, λόγου χάρη αδυναμία καθορισμού ενός χρώματος
  • Μεταβολές συναισθήματος ή προσωπικότητας και ανάπτυξη ψυχιατρικών προβλημάτων, όπως κατάθλιψη

Σε προχωρημένα στάδια της νόσου, προκύπτουν κινητικές δυσλειτουργίες, κοινωνική αποστασιοποίηση και σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να προκληθεί ο θάνατος του ασθενούς.

 

H Νόσος Alzheimer ως συσχέτιση μίας σωρείας παραγόντων

Οι αιτίες της νόσου δεν είναι πλήρως γνωστές. Στους κυριότερους μη αναστρέψιμους παράγοντες κινδύνου συγκαταλέγονται γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες, η αυξημένη ηλικία και το φύλο (πλήττει συχνότερα τις γυναίκες). Η κληρονομικότητα διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο για την εμφάνιση της νόσου, ενώ η τοξίκωση από αλουμίνιο έχει θεωρηθεί από τους κυριότερους εξωγενείς παράγοντες που συντείνουν στην αιτιοπαθογένεια της νόσου.

Ειδικότερα, η νόσος Alzheimer έχει θεωρηθεί ότι προκαλείται εξαιτίας της εναπόθεσης στον εγκέφαλο δύο παθολογικών πρωτεϊνών, του β-αμυλοειδούς και της τ-πρωτεΐνης, οι οποίες οδηγούν στην εκφύλιση των νευρώνων του. Το β-αμυλοειδές δεν αποτελεί το βασικότερο πρόβλημα, αλλά την αντίδραση του εγκεφάλου σε μία ή περισσότερες βλάβες. Λόγου χάρη, έχει βρεθεί μία σύνδεση μεταξύ του Διαβήτη και της νόσου Alzheimer. Βάσει μίας μελέτης που διεξήχθη σε περισσότερους από 1.000 ηλικιωμένους άνδρες, ο διαβήτης ενίσχυσε κατά 65% τον κίνδυνο ανάπτυξης οποιασδήποτε μορφής άνοιας, κατά το χρονικό διάστημα παρακολούθησης. Η σχέση επιβεβαιώνεται κι από άλλες μελέτες.

Η χρόνια υπεργλυκαιμία επιτείνει την παραγωγή β-αμυλοειδούς και σχετίζεται με μειωμένες γνωστικές επιδόσεις. Τα αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης συνδέονται επίσης με αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης της νόσου. Άλλοι παράγοντες κινδύνου που συντείνουν στην εμφάνιση της πάθησης είναι οι καρδιοπάθειες, η αρτηριακή υπέρταση και τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης.

Το εντερικό μικροβίωμα, επιπλέον, σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την εμφάνιση της νόσου, καθώς η μικροβιακή πολυπλοκότητα τείνει να μειώνεται με την πάροδο της ηλικίας. Αξίζει, μάλιστα, να σημειωθεί ότι σε μοντέλα αρουραίων και ποντικών, η χορήγηση προβιοτικών συνέβαλε στη μείωση των φλεγμονωδών δεικτών του εγκεφάλου και στην επιβράδυνση της συσσώρευσης β-αμυλοειδούς.

Στις γυναίκες, επίσης, οι άνοιες ενδέχεται να παρουσιαστούν ως επακόλουθο των εγκεφαλικών λειτουργιών που εκπίπτουν έπειτα από την εμμηνόπαυση. Η ελάττωση των επιπέδων των οιστρογόνων μίας γυναίκας που σημειώνεται κατά την εμμηνόπαυση πυροδοτεί την έναρξη μίας διαδικασίας στον εγκέφαλο κατά την οποία διασπώνται οι νευρώνες (εγκεφαλικό κύτταρο) και οι συνάψεις (εγκεφαλικές κυτταρικές συνδέσεις). Όλες αυτές οι μεταβολές που συσσωρεύονται σταδιακά επιφέρουν μέσα σε δεκαετίες ή και νωρίτερα λειτουργικές αλλαγές σε περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με τη νόσο Alzheimer, όπως είναι ο υποθάλαμος.

 

Πρόληψη της νόσου Alzheimer

Ένα ερώτημα που ανακύπτει συνεχώς και τροφοδοτεί νέες έρευνες σχετίζεται με το αν υπάρχει η δυνατότητα πρόληψης της νόσου. Η αιτιολογία της νόσου Alzheimer έγκειται στους μηχανισμούς που προκαλούν όλες τις χρόνιες νόσους. Αυτές είναι το οξειδωτικό stress, οι χρόνιες φλεγμονές, η μεθυλίωση, η γλυκοζυλίωση και η ορμονική απορρύθμιση. Συνεπώς, η πρόληψη έγκειται στην κυτταρική αποκατάσταση των μηχανισμών αυτών, ούτως ώστε να μην προκληθεί φλεγμονή και εκφύλιση των νευρικών κυττάρων.

Σε λιγότερο, επίσης, από το 1% των ασθενών με Alzheimer εντοπίζεται ένας τύπος πρώιμης έναρξης που σχετίζεται με γενετικές μεταλλάξεις. Τα άτομα αυτά είναι βέβαια ότι θα εμφανίσουν τη νόσο. Σε μία συνεχιζόμενη κλινική δοκιμή που διενεργείται από το Dominantly Inherited Alzheimer Network (DIAN), ερευνάται το κατά πόσον αντισώματα έναντι του β-αμυλοειδούς δύνανται να περιορίσουν τη συσσώρευση β-αμυλοειδούς πλάκας στους εγκεφάλους ατόμων με τέτοιες γενετικές μεταλλάξεις και κατ΄ αυτόν τον τρόπο να μειώσουν, να αναστείλουν ή και να αναχαιτίσουν την εμφάνιση των συμπτωμάτων και εξέλιξη της νόσου.

Υπάρχουν, επίσης, Εξειδικευμένες διαγνωστικές εξετάσεις με τη βοήθεια των οποίων παρέχονται πληροφορίες σχετικά με την προδιάθεση εμφάνισης της νόσου, όπως είναι ο γονοτυπικός έλεγχος της ApoE και ο έλεγχος της χρόνιας φλεγμονής. Επιπλέον, μπορούν να ελεγχθούν οι νευροδιαβιβαστές και άλλες παράμετροι από τις οποίες καθορίζεται η εύρυθμη λειτουργία του κεντρικού και περιφερικού νευρικού συστήματος.

Ορισμένες αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να συνδράμουν στη μείωση του ενδεχομένου εμφάνισης της νόσου. Παραδείγματος χάριν, έχει υποστηριχθεί ότι η τακτική σωματική άσκηση επιταχύνει τη ροή αίματος και οξυγόνου στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα να επωφελούνται τα εγκεφαλικά κύτταρα, ενώ οι νοητικές ασκήσεις θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην αποφυγή των συμπτωμάτων της άνοιας.

Κάποια, επίσης, θρεπτικά συστατικά και αντιοξειδωτικά, όπως η Βιταμίνη D3, C, Ε και το β-καροτένιο, προάγουν την εγκεφαλική λειτουργία και η επάρκεια του οργανισμού σε αυτά θα μπορούσε να βοηθήσει στην πρόληψη της νόσου ή στην υποστήριξη των ασθενών με Alzheimer. Επιπλέον, οι Βιταμίνες του συμπλέγματος Β συμβάλλουν στη ρύθμιση των επιπέδων Ομοκυστεΐνης, η οποία σε αυξημένα επίπεδα σχετίζεται με την ατροφία του εγκεφάλου και τον αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου.

 

Η Αιτιολογική θεραπευτική προσέγγιση της Νόσου Alzheimer

Η συνήθης ιατρική προσέγγιση αντιμετωπίζει τις πλάκες αμυλοειδούς-β ως εχθρό, χωρίς, ωστόσο, να καταφέρνει να εξαλείψει την πραγματική αιτία που οδηγεί στη συσσώρευση πλάκας. Τα φάρμακα που διατίθενται σήμερα επιβραδύνουν τη νόσο και σε συνδυασμό με διάφορες στρατηγικές διαχείρισης μπορεί να συμβάλλουν στη μείωση των συμπτωμάτων, όμως δεν αντιμετωπίζουν τη νευρολογική βλάβη που ήδη υφίσταται.

Ο βασικότερος στόχος των σύγχρονων θεραπευτικών προσεγγίσεων της νόσου Alzheimer έγκειται στην κυτταρική και ορμονική αποκατάσταση του οργανισμού, όταν έχει ήδη εκδηλωθεί η νόσος. Αυτού του είδους οι θεραπευτικές προσεγγίσεις, δηλαδή, αποβλέπουν στην εξάλειψη των αιτιών των επικείμενων βλαβών, όπως η φλεγμονή, το οξειδωτικό στρες, η έλλειψη θρεπτικών ουσιών, η ατροφία, η συσσώρευση τοξινών και η εντερική δυσβίωση, οι οποίες αντιμετωπίζονται σε εξατομικευμένη βάση μέσα από την εκπόνηση των κατάλληλων θεραπευτικών πρωτοκόλλων. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν Μοριακή (θεραπευτική) διατροφή, χορήγηση ενός μείγματος μικρο-και μακροθρεπτικών συστατικών και φυσική ορμονική αποκατάσταση.

Η σωστή ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και του Διαβήτη Τύπου 2, καθώς κι η μείωση των υψηλών επιπέδων χοληστερίνης μέσα από εξατομικευμένα πρωτόκολλα θεραπείας αποτελούν παράγοντες που μπορούν να προάγουν τη συνολική υγεία των ασθενών με Alzheimer και να συνδράμουν στην ενίσχυση της ποιότητας ζωής τους. Η παθολογία της νόσου συνεπάγεται ένα συνδυασμό παραγόντων, οι οποίοι χρειάζεται να διερευνηθούν και να αντιμετωπιστούν για το βέλτιστο όφελος των ασθενών.

 

 

Διαβάστε επίσης

Ο ρόλος της βιταμίνης D στη θεραπεία της Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας
Υπέρταση: Οι μηχανισμοί εκδήλωσης αυτού του “σιωπηλού δολοφόνου”
Ψωρίαση: Η βαθύτερη κατανόηση της νόσου

 

References:

  1. Jiang C1, Li G2, Huang P1, Liu Z1, Zhao B1. The Gut Microbiota and Alzheimer’s Disease. J Alzheimers Dis. 2017;58(1):1-15.
  2. Vercambre MN, Grodstein F, Berr C, Kang JH. Mediterranean diet and cognitive decline in women with cardiovascular disease or risk factors. J Acad Nutr Diet.2012;112(6):816–23.
  3. Dale E. Bredesen,1,2 Edwin C. Amos,3 Jonathan Canick,4 Mary Ackerley,5 Cyrus Raji,6 Milan Fiala,7 andJamila Ahdidan8 Reversal of cognitive decline in Alzheimer’s disease Aging (Albany NY). 2016 Jun; 8(6): 1250–1258.
  4. Dale E. Bredesen1,2Inhalational Alzheimer’s disease: an unrecognized—and treatable—epidemic Aging (Albany NY). 2016 Feb; 8(2): 304–313.
  5. Mi W1, van Wijk N, Cansev M, Sijben JW, Kamphuis PJ. Nutritional approaches in the risk reduction and management of Alzheimer’s disease. Nutrition. 2013 Sep;29(9):1080-9. doi: 10.1016/j.nut.2013.01.024. Epub 2013 Jun 4.
  6. Zheng F1,2, Yan L3, Yang Z3, Zhong B4, Xie W5,6. HbA1c, diabetes and cognitive decline: the English Longitudinal Study of Ageing. 2018 Apr;61(4):839-848. doi: 10.1007/s00125-017-4541-7. Epub 2018 Jan 25.