Σχεδόν όλοι μας κάποια στιγμή στη ζωή μας έχουμε αισθανθεί ότι η ψυχολογία μας δεν είναι καλή ή έχουμε βιώσει καταστάσεις έντονου άγχους. Πρόκειται για συναισθήματα που παρατηρούνται αρκετά συχνά. Ιδιαίτερα, το άγχος αποτελεί μία φυσιολογική αντίδραση σε στρεσογόνα ερεθίσματα, καθώς μέσω αυτού ο εγκέφαλος αποστέλλει στο σώμα μας «σήματα», προειδοποιώντας μας ότι μία κατάσταση μπορεί να αποβεί απειλητική για τον οργανισμό μας. Με τη βοήθεια του άγχους, ο «άνθρωπος των σπηλαίων» απέφευγε να γίνει θήραμα από τα αρπακτικά.

Είναι αρκετά φυσιολογικό, λοιπόν, να αισθανόμαστε άγχος, ειδικά αν οι ρυθμοί της καθημερινότητας το δικαιολογούν. Το πρόβλημα εντοπίζεται, όταν το άγχος υπερβαίνει τα όρια και στέκεται εμπόδιο στην καθημερινότητα μας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ενδέχεται να διαταράξει σε μεγάλο βαθμό τη φυσιολογική βιολογική λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού κι έχει συσχετιστεί με την αύξηση του κινδύνου εμφάνισης μίας σωρείας προβλημάτων υγείας.

Ειδικότερα, η ψυχολογία μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην παρουσία και εξέλιξη των αυτοάνοσων παθήσεων, καθώς πολλοί ασθενείς που έχουν προσβληθεί από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα έχουν ισχυριστεί ότι τη χρονική περίοδο, πριν από τη διάγνωση της εκάστοτε αυτοάνοσης νόσου, είχε προηγηθεί κάποιο δυσάρεστο συμβάν που τους φόρτισε συναισθηματικά.

Συγκεκριμένα, μελέτες που έχουν διενεργηθεί καταδεικνύουν ότι το χρόνιο στρες μπορεί να περιορίσει την ικανότητα του σώματος να ρυθμίζει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, καθώς πυροδοτεί την πρόκληση μεταβολών στην αποτελεσματικότητα της κορτιζόλης όσον αφορά στη ρύθμιση της φλεγμονώδους απόκρισης. Αυτό σημαίνει ότι κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος καθίστανται ευαίσθητα στη ρυθμιστική επίδραση της κορτιζόλης. Ακολούθως, οι αυξημένες ποσότητες κορτιζόλης που εκκρίνονται στο σώμα μας οδηγούν στη δημιουργία φλεγμονών, οι οποίες προάγουν την ανάπτυξη των αυτοάνοσων παθήσεων.

 

Τι είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα

Τα αυτοάνοσα νοσήματα αναπτύσσονται, όταν τα κύτταρα μας έχουν αλλοιωθεί σε τέτοιο βαθμό, με αποτέλεσμα το ανοσοποιητικό μας σύστημα να παύει, πλέον, να τα αναγνωρίζει σαν δικά του. Έτσι, στρέφεται εναντίον των ιστών και των οργάνων του ίδιου του οργανισμού του, με στόχο την εξουδετέρωση τους. Στη μακροσκελή λίστα των αυτοάνοσων νοσημάτων περιλαμβάνονται η Ψωρίαση, ο Διαβήτης τύπου Ι, η Θυρεοειδίτιδα Hashimoto και πολλά άλλα.

Για την εμφάνιση των αυτοάνοσων παθήσεων ενοχοποιούνται πολλαπλοί παράγοντες (γενετικοί, ορμονικοί, επιγενετικοί, ιογενείς ή μικροβιακές λοιμώξεις) οι οποίοι δεν συνδράμουν στη σωστή βιοχημεία του σώματος, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και το αυξημένο άγχος.

Σχεδόν πάντοτε, οι αυτοάνοσες παθήσεις σχετίζονται με έντονες μεταβολές στη διάθεση, οι οποίες τροφοδοτούν την ασθένεια και επιδεινώνουν την κλινική εικόνα της. Λόγου χάρη, περίπου στο 80% των ασθενών με Ρευματοειδή αρθρίτιδα, παρατηρήθηκε ότι προηγήθηκαν της εκδήλωσης της νόσου διάφορα δυσάρεστα περιστατικά. Βέβαια, είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι αναφερόμαστε σε βαθιά στενοχώρια, η οποία μπορεί να προκληθεί από γεγονότα, όπως μία οικονομική καταστροφή, και δεν εννοούμε το απλό καθημερινό άγχος.

 

Η σύνδεση του στρες με το ανοσοποιητικό σύστημα

Ως στρες ορίζεται η ορμονική απόκριση του οργανισμού, όταν συμβαίνει μία απότομη αλλαγή ή οποιαδήποτε κατάσταση που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την επιβίωση μας. Το στρες από μόνο του δεν αποτελεί νόσο, παρά ταύτα αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να πυροδοτήσει την εκδήλωση διαφόρων προβλημάτων υγείας, εξαιτίας της εξασθένησης του ανοσοποιητικού συστήματος που επέρχεται ως επακόλουθο του στρες.

Ο πρώτος που συνέδεσε για πρώτη φορά το στρες με τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος ήταν ο Hans Selye, ο οποίος παρατήρησε ότι υπό δυσμενείς συνθήκες, το ορμονικό σύστημα λαμβάνει εντολή από τον εγκέφαλο για την έκκριση της αδρεναλίνης και της κορτιζόλης. Πρόκειται για ορμόνες που αυξάνουν τις αντοχές μας και επιτυγχάνουν να προσαρμόσουν τη λειτουργία του οργανισμού σε αυτό που συμβαίνει, με στόχο την εξασφάλιση της επιβίωσης μας απέναντι σε διάφορες δυσκολίες που προκύπτουν. Λόγου χάρη η επίθεση από κάποιο άγριο ζώο αποτελεί κατάσταση που οδηγεί στην απελευθέρωση των συγκεκριμένων ορμονών. Όμως, ο κίνδυνος που διατρέχει το άτομο από την παραπάνω κατάσταση είναι παροδικός κι έχει συγκεκριμένη χρονική διάρκεια.

Εντούτοις, όταν βιώνουμε χρόνιο στρες, αυξάνονται τα επίπεδα των ορμονών του στρες, με αποτέλεσμα ο εγκέφαλος και το σώμα να βρίσκονται διαρκώς σε «κατάσταση συναγερμού». Με βάση τους ερευνητές, υποστηρίζεται ότι οι νευροενδοκρινικές ορμόνες που εκκρίνονται ως απόρροια του άγχους οδηγούν σε καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος, καθώς μεταβάλλουν ή ενισχύουν την παραγωγή κυτοκινών, των κυτταρικών, δηλαδή, αγγελιοφόρων που εμπλέκονται στην παθοφυσιολογία των αυτοάνοσων παθήσεων.

Συγκεκριμένα, η κύρια ορμόνη του στρες, η κορτιζόλη, επενεργεί στο ανοσοποιητικό σύστημα και βοηθάει στην εξισορρόπηση της ανοσοποιητικής λειτουργίας. Όταν ο οργανισμός καταβάλλεται διαρκώς από άγχος, τότε αποκτά σταδιακά αντίσταση στην κορτιζόλη, με επακόλουθο την αύξηση της φλεγμονής, η οποία με τη σειρά της ευθύνεται για την εκδήλωση ενός εύρους ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων και των αυτοάνοσων νοσημάτων.

Ανεξαρτήτως του κινδύνου που υφίσταται, το στρες διαφεύγει με λογική υπέρ του ενστίκτου, καταστέλλοντας τα βασικά φυσιολογικά συστήματα προς όφελος της αυτοσυντήρησης. Αυτό που, εν γένει, αποκαλούμε στρες και άγχος υπόκειται στους ίδιους βιοχημικούς μηχανισμούς στο σώμα. Η ψυχολογία μας καθορίζει τη φυσιολογία μας και η φυσιολογία μας επιδρά στην ψυχολογία μας. Επομένως, καθίσταται εύκολα αντιληπτή η αμφίδρομη σχέση μεταξύ σώματος και νου. Αυτός είναι κι ο πρωταρχικός λόγος για τον οποίο η ψυχολογία μας διαδραματίζει θεμελιώδη ρόλο στις ανοσολογικές ρυθμίσεις που κρύβονται πίσω από την αιτιολογία των αυτοάνοσων νοσημάτων.

 

Επιπλέον παράγοντες συσχέτισης του στρες με την αυτοανοσία

Μάλιστα, έχει αποδειχθεί ότι το στρες προκαλεί μεταβολές στους μικροοργανισμούς που εντοπίζονται στο έντερο μας, οι οποίοι βοηθούν στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών, προάγουν την αποτοξίνωση του οργανισμού και συνδράμουν αποτελεσματικά στη ρύθμιση της λειτουργίας του εντερικού φραγμού. Πέραν αυτού, το 80% του ανοσοποιητικού μας συστήματος εδράζεται στο έντερο μας, συνεπώς είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε τη σημασία του στρες στην εκδήλωση αυτοανοσίας.

Κάτι ακόμη που μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση των αυτοάνοσων νοσημάτων αποτελεί το γεγονός ότι υπό συνθήκες άγχους, χρειάζεται να παραχθεί πολλή περισσότερη ενέργεια από τα μιτοχόνδρια. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο, αυξάνονται σημαντικά οι συγκεντρώσεις των αποβλήτων που παράγονται κατά τη διαδικασία παραγωγής ενέργειας. Τα συγκεκριμένα απόβλητα είναι γνωστά ως ελεύθερες ρίζες. Όταν αισθανόμαστε άγχος, ο αριθμός των ελεύθερων ριζών αυξάνεται σε τέτοιο βαθμό που ο οργανισμός μας δεν έχει τη δυνατότητα να τις εξουδετερώσει. Έτσι, οι ελεύθερες ρίζες επιτίθενται στις κυτταρικές δομές, με επακόλουθο την καταστροφή των κυττάρων και την απώλεια παραγωγής κυτταρικής ενέργειας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η επικράτηση αυξημένου αριθμού ελεύθερων ριζών στο σώμα μας ονομάζεται οξειδωτικό στρες. Το χρόνιο οξειδωτικό στρες και οι ορμονικές διαταραχές που προκύπτουν ως απόρροια του άγχους μπορούν να προκαλέσουν βλάβες σε διάφορα όργανα του σώματος, να επιδράσουν καταλυτικά σε κυτταρικό και μοριακό επίπεδο και να αποτελέσουν τον εναρκτήριο μοχλό για τη δημιουργία φλεγμονών στο σώμα. Όλα τα παραπάνω αποτελούν το θεμελιώδη λίθο για την εκδήλωση χρόνιων νοσηροτήτων, όπως είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα.

 

Η συσχέτιση της ψυχολογίας με τα αυτοάνοσα νοσήματα βάσει ερευνών

Αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης κάποιου αυτοάνοσου νοσήματος διατρέχουν, σύμφωνα με νέα έρευνα, άτομα που πάσχουν από σχετιζόμενες με το στρες διαταραχές ή από μετατραυματικό στρες. Με επικεφαλής τη Dr. Huan Song του Ιατρικού Ινστιτούτου Karolinska του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης, αναλύθηκαν από τους ερευνητές στοιχεία για 106.464 ανθρώπους με διαταραχές του στρες και για 126.652 αδέλφια τους που δεν έπασχαν από τέτοιου είδους διαταραχή.

Επιπλέον, οι ερευνητές συμπεριέλαβαν στις παρατηρήσεις τους πάνω από ένα εκατομμύριο άλλα μη συγγενικά άτομα, τα οποία δεν εμφάνιζαν διαταραχές άγχους και παρακολούθησαν το 50% των ατόμων αυτών τουλάχιστον για δέκα χρόνια. Διαπιστώθηκε ότι όσοι εμφάνιζαν  διαταραχή μετατραυματικού στρες είχαν 46% περισσότερες πιθανότητες εκδήλωσης κάποιου αυτοάνοσου νοσήματος σε σχέση με τους ενήλικες που δεν έπασχαν από κάποια διαταραχή άγχους.

Βέβαια, καλό είναι να επισημανθεί ότι η κακή ψυχολογία δεν αποτελεί το μοναδικό αίτιο ανάπτυξης αυτοάνοσων ασθενειών. Παρά ταύτα, σε άτομα με γενετικό υπόστρωμα και έναν οργανισμό που ήδη εμφανίζει διαταραχές στην ισορροπία του μεταβολισμού του σε κυτταρικό και βιοχημικό επίπεδο μπορεί να καταστήσει τα άτομα πιο επιρρεπή σε λοιμώξεις, οι οποίες ενοχοποιούνται σε μεγάλο βαθμό για την εκδήλωση αυτοάνοσων παθήσεων.

 

Η θωράκιση του οργανισμού ενάντια στο στρες

Το άγχος δεν αδειάζει το αύριο από τις λύπες του, αλλά αδειάζει το σήμερα από τη δύναμή του (Charles Haddon Spurgeon, 1834-1892). Το άγχος μπορεί να υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής όλων μας. Πρέπει όλοι μας να εφοπλιζόμαστε με τα κατάλληλα ψυχικά αποθέματα, για να ανταποκριθούμε επαρκώς σε οποιαδήποτε δύσκολη περίοδο διάγουμε. Πέραν αυτού, χρειάζεται να διαφυλάξουμε την υγεία μας, προκειμένου να αποφύγουμε την εκδήλωση προβλημάτων υγείας.

Το καλό είναι ότι πλέον οι επιπτώσεις του άγχους σε βιολογικό επίπεδο μπορούν να ανιχνευθούν μέσω εξειδικευμένων εξετάσεων, ούτως ώστε να ανευρεθούν οι ανισορροπίες που τυχόν έχουν προκληθεί σε μοριακό, κυτταρικό και ορμονικό επίπεδο και ευθύνονται για την εμφάνιση παθογόνων καταστάσεων, όπως οι αυτοάνοσες παθήσεις. Κατόπιν, μέσα από τη διαμόρφωση εξατομικευμένων ιατρικών πρωτοκόλλων, μπορεί να υποστηριχτεί στοχευμένα ο οργανισμός με τα κατάλληλα μικροθρεπτικά συστατικά και τις απαραίτητες Φυσικές (Βιομιμητικές) ορμόνες. Έτσι, εξουδετερώνεται το οξειδωτικό στρες, αποκαθίσταται η εύρυθμη κυτταρική λειτουργία και η ορμονική ομοιόσταση, προάγεται η παραγωγή ενέργειας και προλαμβάνεται η πιθανή ανάπτυξη αυτοάνοσων νοσημάτων.

Βέβαια, ακόμη κι αν εκδηλωθούν αυτοάνοσα νοσήματα, η προσέγγιση της Σύγχρονης Ιατρικής έγκειται στον εντοπισμό και στην εξάλειψη των πραγματικών αιτιών των αυτοάνοσων ασθενειών και αξιολογεί την περίπλοκη σύνδεση του σώματος μας και της ψυχολογίας μας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η θεραπευτική αντιμετώπιση ενός αυτοάνοσου νοσήματος περιλαμβάνει και θεραπευτικές παρεμβάσεις στους νευροδιαβιβαστές με σκοπό την επαναφορά της κυτταρικής ισορροπίας και σε αυτό το επίπεδο.

 

Διαβάστε επίσης

Stress & διατροφή
Ο ρόλος της διατροφής στη θεραπεία των χρόνιων αυτοάνοσων νοσημάτων
Που οφείλονται τα μειωμένα επίπεδα ενέργειας;

 

References:

  • Kessler RC, Aguilar-Gaxiola  S, Alonso  J,  et al.  Trauma and PTSD in the WHO World Mental Health Surveys.  Eur J Psychotraumatol. 2017;8(sup5):1353383.
  • Frans O, Rimmö  PA, Aberg  L, Fredrikson    Trauma exposure and post-traumatic stress disorder in the general population.  Acta Psychiatr Scand. 2005;111(4):291-299.
  • Association of Stress-Related Disorders With Subsequent Autoimmune Disease. Song H et al. JAMA. 2018 Jun 19.
  • Boscarino   Posttraumatic stress disorder and physical illness: results from clinical and epidemiologic studies.  Ann N Y Acad Sci. 2004;1032:141-153.
  • Boscarino JA, Forsberg  CW, Goldberg    A twin study of the association between PTSD symptoms and rheumatoid arthritis.  Psychosom Med. 2010;72(5):481-486.
  • Yehuda R, Teicher  MH, Levengood  RA, Trestman  RL, Siever    Circadian regulation of basal cortisol levels in posttraumatic stress disorder.  Ann N Y Acad Sci. 1994;746:378-380.
  • Gill JM, Saligan  L, Woods  S, Page    PTSD is associated with an excess of inflammatory immune activities.  Perspect Psychiatr Care. 2009;45(4):262-277.
  • “MedlinePlus medical encyclopedia – autoimmune disorders”. National Institutes of Health. 16 July 2014. Archived from the original on 5 January 2015. Retrieved 21 December 2014.