Κατά τη διάρκεια του ύπνου επιβραδύνονται οι λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος, κάτι που βοηθάει σημαντικά στην ανάκτηση της ενεργειακής εφεδρείας του οργανισμού. Γι’ αυτό το λόγο, ο επαρκής ύπνος παίζει σημαντικό ρόλο στην υγεία μας.

Πολλά άτομα αντιμετωπίζουν διαταραχές στον ύπνο τους. Πρόκειται για ένα αρκετά συχνό φαινόμενο που μπορεί να εκδηλωθεί είτε με τη μορφή αϋπνίας είτε με τη μορφή υπνηλίας. Τα συμπτώματα που υποδηλώνουν προβλήματα με τον ύπνο είναι πολλαπλά και ποικίλλουν από άτομο σε άτομο. Παραδείγματος χάριν, μπορεί να παρατηρηθούν δυσχέρειες στην επέλευση του ύπνου ή να υπάρχει δυσκολία στη διατήρηση του ύπνου, ο οποίος συνήθως διακόπτεται.

Είναι γνωστό πως, όταν δεν έχουμε κοιμηθεί καλά το προηγούμενο βράδυ, νιώθουμε κόπωση και ελλιπή ενέργεια και έχουμε δυσκολία συγκέντρωσης και μειωμένη λειτουργικότητα. Αυτό, όμως, που δε γνωρίζουμε τόσο καλά είναι ότι ο μειωμένος ύπνος επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τη ρύθμιση βασικών μηχανισμών των σωματικών μας λειτουργιών και μπορεί να προκαλέσει δυσάρεστες επιπτώσεις  στην υγεία μας.

Κάτι ακόμη που μάς διαφεύγει είναι το γεγονός ότι οι διαταραχές ύπνου ενδέχεται να πυροδοτούνται από μία μόνιμη απορρύθμιση του οργανισμού. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να υποβόσκει κάποιο χρόνιο υποκείμενο νόσημα που δεν έχει ανιχνευθεί ή δεν έχει θεραπευτεί και ο διαταραγμένος ύπνος εκφράζεται ως σύμπτωμα αυτής της παθολογικής κατάστασης. Αρκετές έρευνες που έχουν διενεργηθεί καταδεικνύουν ότι υπάρχει μία αμφίδρομη σχέση μεταξύ των διαταραχών του ύπνου και της εκδήλωσης μίας σωρείας νοσημάτων.

 

Οι φάσεις του ύπνου

Ο ύπνος διακρίνεται σε δύο βασικές φάσεις. Η πρώτη ορίζεται ως μη-γρήγορος ύπνος οφθαλμικών κινήσεων (NREM) και η δεύτερη ως γρήγορος ύπνος κίνησης των ματιών (REM). Το NREM, με τη σειρά του, χωρίζεται σε τέσσερα στάδια. Το πρώτο είναι το πιο ελαφρύ και εν συνεχεία ακολουθούν τα επόμενα στάδια, όπου ο ύπνος καθίσταται σταδιακά βαθύτερος. Κάθε ένα από τα στάδια ύπνου περιλαμβάνει μοναδικά μοτίβα εγκεφαλικού κύματος και διαφορετικά χαρακτηριστικά κίνησης των ματιών και των μυών. Στους κύκλους REM, επικρατεί μία φαινομενικά χαοτική δραστηριότητα του εγκεφαλικού κύματος, παραλύουν οι μύες και κινούνται ταχέως τα μάτια. Αυτή είναι η στιγμή που ονειρευόμαστε.

Όταν κοιμόμαστε, ολοκληρώνουμε πολλές φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας τους κύκλους NREM και REM. Ο περισσότερος χρόνος ξοδεύεται στον ύπνο NREM και σχεδόν το 25% στο REM. Σε περίπτωση που δεν μπορούμε να διατηρήσουμε αρκετό χρόνο στα βαθύτερα στάδια του ύπνου, εξαιτίας διακοπών ή καταστάσεων που παρεμποδίζουν την ομαλότητα του ύπνου, τότε παρουσιάζεται το φαινόμενο των διαταραχών του ύπνου, με επακόλουθα προβλήματα.

 

Αιτίες εμφάνισης διαταραχών του ύπνου

Τα νευροβιολογικά συστήματα που ρυθμίζουν την καλή ποιότητα του ύπνου είναι πολύπλοκα και εξαιρετικά ευαίσθητα σε μία ποικιλία παραγόντων. Οι διαταραχές στον ύπνο μπορεί να απόρροια έντονου άγχους, υπερκόπωσης, ελλιπούς σε μικρο-και μακροθρεπτικά συστατικά διατροφής ή να οφείλονται στη χρήση ορισμένων φαρμάκων. Παράλληλα, η αυξημένη κατανάλωση καφεΐνης και αλκοόλ, καθώς κι η αναστροφή των βιολογικών ρυθμών, όπως η εργασία κατά τη διάρκεια της νύχτας, αποτελούν παράγοντες που συντείνουν στην εμφάνιση διαταραχών του ύπνου.

Ορισμένα νοσήματα και παθολογικές καταστάσεις ευθύνονται για την πρόκληση διαταραχών στον ύπνο. Λόγου χάρη, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, οι πεπτικές διαταραχές, οι παθήσεις του γαστρεντερικού, τα καρδιακά, νεφρικά και ηπατικά νοσήματα, οι αρθρίτιδες, οι ενδοκρινοπάθειες, οι εγκεφαλοπάθειες, ορισμένα καρκινώματα, το σύνδρομο των ανήσυχων ποδών και η συχνοουρία αποτελούν μερικές μόνο αιτίες χρόνιας διαταραχής του ύπνου.

Οι διαταραχές στον ύπνο μπορεί να εκφράζονται και ως σημάδι ορμονικής ανισορροπίας. Λόγου χάρη, η μελατονίνη είναι μία ορμόνη που παράγεται στην επίφυση και ακολούθως εκκρίνεται στο αίμα. Αποτελεί βασικό ρυθμιστή του κιρκάδιου ρυθμού και ρυθμίζει το βιολογικό μας ρολόι και τον ύπνο, όμως τα επίπεδα της μειώνονται με την πάροδο της ηλικίας. Σε συνδυασμό με την ορμονική έκπτωση που σημειώνεται με την πάροδο των ετών, η φθίνουσα πορεία της μελατονίνης αποτελεί μία από τις κυριότερες αιτίες διαταραχών του ύπνου.

Οι γυναίκες, μάλιστα, που διανύουν την περίοδο της εμμηνόπαυσης ή της περιεμμηνόπαυσης βιώνουν συχνά δυσχέρειες στον ύπνο εξαιτίας της ραγδαίας μεταβολής των επιπέδων των οιστρογόνων, ενώ η έλλειψη τεστοστερόνης στους άνδρες προκαλεί άπνοια ύπνου.

 

Διαταραχές του ύπνου και επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική υγεία

Τα πιο συνήθη προβλήματα που μπορεί να προκληθούν ως επακόλουθο του διαταραγμένου ύπνου είναι η ατονία, η μειωμένη απόδοση στην εργασία, η γνωστική δυσλειτουργία και η αυξημένη ευαισθησία στον πόνο και τη δυσφορία. Τα άτομα που δεν κοιμούνται επαρκώς καθίστανται περισσότερο επιρρεπή σε ατυχήματα και λάθη και διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο εκδήλωσης αγχωδών διαταραχών, όπως είναι η κατάθλιψη.

Εξαιτίας της χρόνιας στέρησης του ύπνου, αυξάνεται ραγδαία το οξειδωτικό στρες, αρχίζουν να δημιουργούνται φλεγμονές, οι οποίες βαθμιαία εντείνονται. Η απώλεια ελέγχου του κιρκάδιου ρυθμού μέσω της γενετικής έκφρασης προκαλεί διαταραχές στη σηματοδότηση των ορμονών και παρεμποδίζει την απαραίτητη επικοινωνία μεταξύ των κυττάρων.

Το ορμονικό σύστημα αποδιοργανώνεται πλήρως και παρουσιάζεται αυξημένη προδιάθεση για την εμφάνιση μίας πλειάδας χρόνιων διαταραχών της υγείας, συμπεριλαμβανομένων των καρδιακών παθήσεων, του εγκεφαλικού επεισοδίου, του καρκίνου, της αρθρίτιδας και της αυτοανοσίας.

Έχει, μάλιστα, αναγνωριστεί ότι ο ύπνος σχετίζεται αιτιωδώς με τη ρύθμιση της ομοιόστασης της γλυκόζης και πως οι διαταραχές του ύπνου μπορεί να οδηγήσουν στην αύξηση του επιπολασμού της παχυσαρκίας και του Σακχαρώδους Διαβήτη τύπου 2 (T2DM). Σύμφωνα με μία μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Diabetes Care, ανακαλύφθηκε ότι υπάρχει έως και 27% αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης μεταβολικών προβλημάτων για κάθε ώρα που μεταβάλλεται η ποιότητα ή/και η ποσότητα του ύπνου ενός ατόμου. Στη μελέτη αυτή, ο αριθμός των συμμετεχόντων ήταν 2.003 άτομα, ηλικίας από 45 έως 84 ετών, οι οποίοι παρακολουθούνταν κατά μέσο όρο για 6 έτη.

Εξαιτίας του ελλιπούς ύπνου, διαταράσσονται και οι ορμόνες ελέγχου της όρεξης και του κορεσμού (γκρελίνη και λεπτίνη). Η κατάσταση αυτή διεγείρει την όρεξη και οδηγεί στην αυξημένη κατανάλωση τροφής, σε μία προσπάθεια του οργανισμού να διατηρήσει την παραγωγή ενέργειας. Μάλιστα, τα άτομα εμφανίζουν μία τάση κατανάλωσης τροφίμων πλούσιων σε λιπαρά και υδατάνθρακες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο ανεπαρκής ύπνος έχει συσχετισθεί με αύξηση της ημερήσιας πρόσληψης θερμίδων κατά ≈ 20%.

 

Συνήθης θεραπευτική αντιμετώπιση των Διαταραχών του ύπνου

Η συνήθης θεραπευτική αντιμετώπιση των Διαταραχών του ύπνου βασίζεται στη χορήγηση φαρμάκων, τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν τις βενζοδιαζεπίνες (ηρεμιστικά) και τα μη βενζοδιαζεπινικά υπνωτικά. Ακόμη, κυκλοφορούν διάφορα σκευάσματα φυτικής ή άλλης προέλευσης, τα οποία διατίθενται δίχως ιατρική συνταγή. Ωστόσο, η αποτελεσματική δράση και η ασφάλεια των συγκεκριμένων φαρμάκων δεν έχουν πλήρως ελεγχθεί.

 

Η Σύγχρονη θεραπευτική προσέγγιση των Διαταραχών του ύπνου

Όπως προαναφέρθηκε, οι διαταραχές στον ύπνο μπορεί να εκδηλωθούν ως συμπτώματα άλλων σημαντικών διαταραχών που υποβόσκουν στο σώμα μας. Υπάρχουν πολλοί ακόμη παράγοντες που συντείνουν στην εκδήλωση αυτής της χρόνιας κατάστασης.

Το κλινικό εκείνο πλαίσιο που βασίζεται στη διερεύνηση και εξάλειψη των πραγματικών αιτιών που προκαλούν το εκάστοτε πρόβλημα είναι η Σύγχρονη Ιατρική πραγματικότητα. Έτσι, λοιπόν, η ανίχνευση σε κυτταρικό επίπεδο των βαθύτερων αιτιών των διαταραχών ύπνου, η οποία μπορεί να επιτευχθεί μέσω εξειδικευμένων διαγνωστικών εξετάσεων, συνεπικουρεί τον ιατρό, ούτως ώστε να μπορέσει να προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες, προκειμένου να ανευρεθούν και εν συνεχεία να αντιμετωπιστούν οι αιτίες του προβλήματος.

Για να επιτελεστεί ο απώτερος σκοπός, ο οποίος έγκειται στη θεραπευτική αντιμετώπιση των διαταραχών στον ύπνο, χρειάζεται να ελεγχθούν μέσω εργαστηριακών εξετάσεων η λειτουργία του θυρεοειδούς και των επινεφριδίων, τα επίπεδα του σιδήρου και των θρεπτικών ουσιών, καθώς κι οι δείκτες της φλεγμονής. Επιπλέον, κρίνεται απαραίτητη η διάγνωση τυχόν άπνοιας ή περιοδικής κίνησης των άκρων (PLM), παράγων που ευθύνεται για την πρόκληση αφυπνίσεων από τα βαθύτερα στάδια του ύπνου.

Βάσει των διαγνωστικών ευρημάτων, διαμορφώνονται εξατομικευμένα θεραπευτικά πρωτόκολλα που αντιμετωπίζουν τη χρόνια αυτή κατάσταση και βασίζονται στην ενδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος, στη μείωση των φλεγμονών, στην αποκατάσταση της ισορροπίας του ορμονικού συστήματος και στη διόρθωση τυχόν ελλείψεων θρεπτικών ουσιών. Επιπλέον, σε καταστάσεις όπου η ενδογενής έκκριση της μελατονίνης είναι ελαττωμένη, η εξωγενής χορήγηση μελατονίνης μπορεί να δράσει θεραπευτικά έναντι των διαταραχών του ύπνου.  Είναι, βέβαια, αυτονόητο ότι η λήψη φυσικής (Βιομιμητικής) μελατονίνης πρέπει να εποπτεύεται από εξειδικευμένο ιατρό και να χορηγείται εξατομικευμένα, ανάλογα με τα επίπεδα της  ενδογενούς παραγωγής του ασθενούς.

Με αυτά τα εξατομικευμένα πρωτόκολλα θεραπείας, προάγεται η συνολική υγεία του ασθενούς, ενισχύεται η ποιότητα ζωής του και ακολούθως αποκαθίσταται η ομαλότητα του ύπνου. Ως επιστήμονες εμπλουτίζουμε τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις μας και είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε την πολυπλοκότητα όλων των συστημάτων του οργανισμού μας. Γνωρίζουμε, λοιπόν, ότι ο ποιοτικός και επαρκής ύπνος έχει πρωτεύουσα σημασία για την υγεία μας και διαδραματίζει ζωτικό ρόλο σε πολλές πτυχές της καθημερινότητας μας. Γι΄ αυτό το λόγο, οποιοδήποτε άτομο παρατηρήσει διαταραχές στον ύπνο του, οι οποίες διαρκούν για αρκετό χρονικό διάστημα και δεν υποχωρούν, χρειάζεται να ζητήσει άμεσα ιατρική καθοδήγηση, προκειμένου να βελτιώσει αυτό το πολύτιμο και απαραίτητο κομμάτι της ζωής του.

 

Διαβάστε επίσης

Ο ρόλος της βιταμίνης D στη θεραπεία της Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας
Υπέρταση: Οι μηχανισμοί εκδήλωσης αυτού του “σιωπηλού δολοφόνου”
Ψωρίαση: Η βαθύτερη κατανόηση της νόσου

 

References:

  • American Academy of Sleep Medicine (2001). The International Classification of Sleep Disorders, Revised (ICSD-R) (PDF). ISBN 978-0-9657220-1-8. Archived from the original (PDF) on 2011-07-26.
  • “REM Sleep Behavior Disorder”. Mayo Clinic. Retrieved 27 July 2016.
  • “Sleep Apnea Diagnosis”. SingularSleep. Retrieved 27 April 2018.
  • Melinda Smith, M.A., Lawrence Robinson, Robert Segal, M.A. (September 2011). “Sleep Disorders and Sleeping Problems”. Archived from the original on 2011-12-05.
  • Voderholzer, Ulrich; Guilleminault, Christian (2012). “Sleep disorders”. Neurobiology of Psychiatric Disorders. Handbook of Clinical Neurology. 106. pp. 527–40. doi:10.1016/B978-0-444-52002-9.00031-0. ISBN 978-0-444-52002-9. PMID 22608642.
  • Mathias, J. L.; Alvaro, P. K. (2012-08-01). “Prevalence of sleep disturbances, disorders, and problems following traumatic brain injury: A meta-analysis”. Sleep Medicine. 13 (7): 898–905. doi:10.1016/j.sleep.2012.04.006. ISSN 1389-9457. PMID 22705246.
  • Ramar, Kannan; Olson, Eric J. (2013-08-15). “Management of Common Sleep Disorders”. American Family Physician. 88 (4): 231–238. ISSN 0002-838X. PMID 23944726.
  • Steardo, Luca; de Filippis, Renato; Carbone, Elvira Anna; Segura-Garcia, Cristina; Verkhratsky, Alexei; De Fazio, Pasquale (2019-07-18). “Sleep Disturbance in Bipolar Disorder: Neuroglia and Circadian Rhythms”. Frontiers in Psychiatry. 10: 501. doi:10.3389/fpsyt.2019.00501. ISSN 1664-0640. PMC 6656854. PMID 31379620.