Η σταδιακή γήρανση των κυττάρων μας
Καθ’ όσον περνούν τα χρόνια και αυξάνεται η ηλικία μας, δημιουργούνται προοδευτικές φθορές στο σώμα, οι οποίες σταδιακά προκαλούν την καταστροφή κυττάρων, ιστών και οργάνων κι οδηγούν σε φθίνουσα πορεία όλα τα συστήματα του οργανισμού μας. Η συγκεκριμένη κατάσταση ορίζεται ως γήρανση. Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε αποδεχθεί τη φθορά που αφήνει ο χρόνος στο πέρασμα του ως προϋπόθεση για την ύπαρξη της ζωής, όμως πάντοτε ευελπιστούμε σε κάτι καλύτερο. Η γήρανση, εξάλλου, είναι ένα βιοχημικό φαινόμενο που απασχολεί λίγο πολύ όλους τους ανθρώπους όχι μόνο λόγω αισθητικής, αλλά κι επειδή συνεπάγεται διάφορα προβλήματα για την υγεία μας. Όταν ξεκινάει η γήρανση των κυττάρων μας, διάφορες βλάβες αρχίζουν να διαδέχονται η μία την άλλη.
Η Ιατρική Ειδικότητα που αντιστρέφει το γήρας
Το καλό είναι ότι η Ιατρική Επιστήμη εξελίσσεται με γοργούς ρυθμούς. Όχι μόνο έχουν ανευρεθεί οι παράγοντες που προκαλούν το γήρας, αλλά έχει επισήμως αναγνωριστεί η Αντιγηραντική Λειτουργική Ιατρική, μία ιατρική ειδικότητα που αντιστρέφει την κυτταρική γήρανση. Πρόκειται για μία εξειδίκευση που δίδεται μόνο από την Αμερικάνικη Ακαδημία Αντιγήρανσης και ασχολείται με τις πραγματικές αιτίες των διαταραχών που σχετίζονται με το σύνολο των οργάνων, σε μοριακό και κυτταρικό επίπεδο. Επιτυγχάνει, εν ολίγοις, την αντιστροφή των μηχανισμών που επιφέρουν το γήρας, εξετάζοντας «βαθιά» μέσα το κύτταρο.
Η βιοχημεία της γήρανσης συνιστά αναμφισβήτητα ένα ευρύ πεδίο έρευνας, καθώς αποτελεί το αντικείμενο μελέτης πολλών ερευνητικών ομάδων ανά τον κόσμο. Βέβαια, τουλάχιστον με βάση τα σημερινά δεδομένα, η γήρανση δε μπορεί να αποτραπεί. Ο στόχος της αντιγηραντικής επιστήμης είναι να μας εξασφαλίσει αυτό που λέμε «καλή υγεία», προκειμένου όχι μόνο να επιμηκυνθεί το προσδόκιμο ζωής, αλλά και να διάγουμε μία ποιοτική ζωή.
Η μακροζωία είναι δεδομένη. Αυτό, όμως, που δε θεωρείται καθόλου δεδομένο είναι το «ευ ζειν», αυτή, δηλαδή, η ποιότητα ζωής που σχετίζεται με την κατάσταση της υγείας μας και τα υψηλά επίπεδα ενέργειας και ευεξίας. Αυτό το «ευ ζειν» επιθυμούν να προσκομίσουν πολλοί από εμάς. Πρόκειται για μία κατηγορία ατόμων που θέλουν να έχουν συνεχώς αυξημένα επίπεδα ενέργειας, δυνατή μνήμη και καλή κράση, χωρίς να αισθάνονται καμία σωματική ενόχληση. Προσκοδούν, δηλαδή, να είναι σταθερά υγιείς.
Τα τελευταία χρόνια, επιστήμονες έχουν αποκρυπτογραφήσει τα μυστήρια της γήρανσης κι έχουν διεξάγει εντυπωσιακά συμπεράσματα. Οι έρευνες αρχίζουν από τη διερεύνηση των κυτταρικών διεργασιών και την επιβράδυνση των ασθενειών που συνδέονται με την ηλικία και καταλήγουν στην αναστροφή των συνεπειών του χρόνου, μέσω της επεξεργασίας του γονιδιώματος και της επιγενετικής.
Νόμπελ Ιατρικής για τα Τελομερή
Κάτι που επιβεβαιώνει τη σπουδαιότητα της αντιγηραντικής προσέγγισης των κυττάρων είναι το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής που απονεμήθηκε το 2009 στους Jack Szostak, Elizabeth Blackburn και Carol Greider. Οι επιστήμονες αυτοί επιβραβεύτηκαν για τις ανακαλύψεις τους στη βιολογία των τελομερών και στους μηχανισμούς γήρατος.
Τελομερή
Όλοι πλέον γνωρίζουμε τι είναι το DNA και τα χρωμοσώματα. Λίγοι όμως ξέρουμε τι είναι τα τελομερή. Πρόκειται για τα τμήματα που εντοπίζονται στα άκρα των χρωμοσωμάτων μας και ο θεμελιώδης ρόλος τους είναι να εμποδίζουν τον εκφυλισμό των χρωμοσωμάτων και να προστατεύουν το DNA από τη φθορά. Μπορούν, μάλιστα, να παρομοιαστούν με το πλαστικό τελείωμα στα κορδόνια των παπουτσιών μας, το οποίο αποτρέπει ενδεχόμενη φθορά του κορδονιού.
Ταυτόχρονα, τα τελομερή επιτρέπουν στα κύτταρα να συνεχίζουν να αντιγράφονται και να διαιρούνται. Τα κύτταρα μας διαιρούνται, προκειμένου να αυξηθεί το μέγεθος του οργανισμού ή για να αναπληρωθούν φθαρμένα ή κατεστραμμένα κύτταρα. Όμως, με την πάροδο των ετών, καθ’ όσον διενεργείται η κυτταρική διαίρεση, το μήκος των τελομερών φθίνει όλο και περισσότερο, με αποτέλεσμα μην καθίσταται, πλέον, εφικτή η προστασία του DNA από βλάβες και μεταλλάξεις. Με αυτόν τον τρόπο, επέρχεται σταδιακά ως επακόλουθο η γήρανση των κυττάρων. Επιπλέον, η προοδευτική μείωση του μήκους των Tελομερών ευθύνεται για την εκδήλωση διάφορων παθήσεων που συνδέονται με το γήρας, όπως τα χρόνια, αυτοάνοσα και καρδιαγγειακά νοσήματα, καθώς κι ο καρκίνος.
Επιβαρυντικοί παράγοντες για τα Τελομερή
Τα κύτταρα μας, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, έχουν στη διάθεση τους έναν προκαθορισμένο αριθμό διαιρέσεων, ο οποίος εξαρτάται από τον τρόπο ζωής μας και πολλούς άλλους παράγοντες. Όσο περισσότερες βιολογικές βλάβες συσσωρεύονται σε επίπεδο κυττάρου, τόσο επιταχύνεται ο ρυθμός με τον οποίο διαιρούνται τα κύτταρα μας, προκειμένου να επανέλθουν οι ιστοί που υφίστανται βλάβη. Η κατάσταση αυτή, όμως, συνεπάγεται ταχύτερη συρρίκνωση του μήκους των τελομερών.
Ορισμένες επιβλαβείς συνήθειες του σύγχρονου τρόπου ζωής, επίσης, μπορεί να οδηγήσουν σε ραγδαία αύξηση του ρυθμού μείωσης του μήκους των τελομερών, προκαλώντας δυνητικά διάφορες ασθένειες. Σε αυτούς περιλαμβάνονται το κάπνισμα, η ανεπαρκής σωματική άσκηση, η παχυσαρκία, η ανεπαρκής σε θρεπτικά συστατικά διατροφή, ο ελλιπής ύπνος, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η χρόνια αφυδάτωση, η έκθεση του οργανισμού σε τοξίνες και σε ακτινοβολίες και η ορμονική ανισορροπία.
Τελομεράση
Η τελομεράση είναι ένα ένζυμο το οποίο δημιουργεί τα τελομερή και, μάλιστα, χαρακτηρίζεται από την ικανότητα να επιμηκύνει το μήκος τους. Συνεπώς, αν η δράση της τελομεράσης είναι υψηλή, αναστέλλεται η συρρίκνωση του μήκους των τελομερών και επιβραδύνεται η γήρανση των κυττάρων μας. Η λύση, λοιπόν, βρίσκεται στα άκρα των χρωμοσωμάτων, στα τελομερή, και στην τελομεράση, στο ένζυμο, δηλαδή, εκείνο που τα σχηματίζει.
Άλλοι παράγοντες επιτάχυνσης της κυτταρικής γήρανσης
- Οξειδωτικό Stress
Το Οξειδωτικό stress αποτελεί μία διαταραχή που σημειώνεται στην ισορροπία μεταξύ των επιπέδων των οξειδωτικών παραγόντων (δραστικές μορφές οξυγόνου και αζώτου) και των αντιοξειδωτικών μηχανισμών. Στους οξειδωτικούς παράγοντες κατατάσσονται μεταξύ άλλων και οι ελεύθερες ρίζες. Πρόκειται για ασταθή άτομα τα οποία έχουν «χάσει» ένα ηλεκτρόνιο τους. Στην προσπάθεια τους να αντιρροπήσουν αυτήν την έλλειψη, «κλέβουν» από γειτονικά άτομα το ηλεκτρόνιο που τους λείπει, με αποτέλεσμα να προκύπτει το φαινόμενο Domino.
Ο οργανισμός διαθέτει ενδογενείς (ένζυμα και πρωτεΐνες) και εξωγενείς (αντιοξειδωτικά) αμυντικούς μηχανισμούς κατά του οξειδωτικού στρες. Οι αμυντικοί μηχανισμοί προσιδιάζουν στο λάδι των κινητήρων, το οποίο συμβάλλει στη μείωση των τριβών και στην επούλωση των αμυχών. Με αυτόν τον τρόπο, ενισχύουν τη δράση του κινητήρα. Το ζήτημα που τίθεται, όμως, είναι ότι οι μηχανισμοί αυτοί φθίνουν σημαντικά μετά από την ηλικία των 40 ετών. Επομένως, όταν σχηματίζονται μεγαλύτερες συγκεντρώσεις ελεύθερων ριζών από αυτές που μπορεί το σώμα να καταπολεμήσει, τότε εκδηλώνεται το λεγόμενο οξειδωτικό στρες.
- Γλυκοζυλίωση
Όταν λαμβάνονται αυξημένες συγκεντρώσεις σακχάρου συγκριτικά με αυτές που χρειαζόμαστε, τότε οι περίσσειες ποσότητες σακχάρου ενώνονται με τις πρωτεΐνες. Αυτό το βιοχημικό φαινόμενο ορίζεται ως Γλυκοζυλίωση, κατά το οποίο παράγονται συγκεκριμένες γλυκοτοξίνες, τα λεγόμενα τελικά προϊόντα της προχωρημένης γλυκοζυλίωσης (AGES). Τα AGES αποτελούν μη λειτουργικά και επιβλαβή μόρια, τα οποία προκαλούν βλάβες και φλεγμονές στους ιστούς, καθώς παρεμποδίζουν την κανονική μεταφορά του οξυγόνου στα όργανα, αδρανοποιούν τα φυσικά αντιοξειδωτικά ένζυμα και περιορίζουν τη φυσική άμυνα του οργανισμού ενάντια στις ελεύθερες ρίζες. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Γλυκοζυλίωση μπορεί να παρατηρηθεί σε οποιαδήποτε ηλικία, εφόσον καθορίζεται από τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα μας.
- Μεθυλίωση
Η Μεθυλίωση είναι μια αδιάλειπτη χημική διαδικασία που ρυθμίζει διάφορες λειτουργίες του οργανισμού μας. Η Μεθυλίωση, μάλιστα, συνδέεται άρρηκτα με την Ομοκυστεΐνη, ένα αμινοξύ που παράγεται στον οργανισμό μας και υποδηλώνει αν λειτουργεί σωστά ή όχι η Μεθυλίωση. Οι υψηλές συγκεντρώσεις Ομοκυστεΐνης στο πλάσμα του αίματος μας, πολλές φορές, λειτουργούν ως προθάλαμος για την επιτάχυνση της κυτταρικής γήρανσης.
- Χρόνιες Φλεγμονές
Η φλεγμονή αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας του οργανισμού μας που ενεργοποιείται, όταν εισβάλλουν στο σώμα μας ξένοι εισβολείς, όπως είναι τα βακτήρια και οι ιοί, με στόχο την καταπολέμηση τους. Εντούτοις, η φλεγμονή, ορισμένες φορές, εξακολουθεί να υφίσταται ακόμη κι όταν εξαλειφθεί το αίτιο που την προκάλεσε, δίχως να γίνεται αντιληπτή από τον οργανισμό μας. Εξελίσσεται, δηλαδή, σε χρόνια. Όταν, όμως, το σώμα μας υπόκεινται σε χρόνιες φλεγμονές, από ένα σημείο κι έπειτα ενδέχεται να προκληθούν βλάβες στα υγιή κύτταρα, στους ιστούς και σε ζωτικά όργανα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, μακροπρόθεσμα αυξάνεται ο κίνδυνος να καταστραφεί το DNA και να επέλθει πρόωρη γήρανση, με επακόλουθα δυσάρεστα συμπτώματα.
Διαγνωστικές μέθοδοι Αντιγηραντικής Ιατρικής
Πλέον, εφόσον έχουν ανευρεθεί οι παράγοντες που προκαλούν το γήρας, μπορούν και να ελεγχθούν με διάφορα μέσα και ακολούθως να εξαλειφθούν. Μέσα από ένα συνδυασμό Εξειδικευμένων διαγνωστικών μεθόδων, οι οποίες περιλαμβάνουν εξετάσεις και μηχανήματα, δύνανται να ελεγχθούν τα επίπεδα του οξειδωτικού stress και να διερευνηθούν οι μεταβολικές λειτουργίες του οργανισμού μας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, καθίσταται ορατή η οποιαδήποτε παρέκκλιση ή δυσλειτουργία και ανιχνεύονται επιγενετικοί παράγοντες, οι οποίοι ενδέχεται να παρεμποδίζουν τη σωστή βιοχημεία του ανθρώπινου σώματος.
Οι Εξειδικευμένες αυτές εξετάσεις ανευρίσκουν την ύπαρξη τοξινών και ελευθέρων ριζών και ανιχνεύουν τις «σιωπηλές φλεγμονές», τις οποίες δε μπορούν να ιχνηλατήσουν οι κλασικές εξετάσεις. Τα πλήρη ιατρικά ιστορικά του ατόμου μάς πληροφορούν για τις συνήθειες του, για την παρούσα κατάσταση της υγείας του, καθώς και για το πώς έχει επιδράσει το εξωτερικό περιβάλλον στις λειτουργίες του οργανισμού του. Διότι, μην ξεχνάμε ότι οι παράμετροι που μειώνουν το προσδόκιμο επιβίωσης και δυσχεραίνουν την ποιότητα ζωής μας προέρχονται μεν από το εσωτερικό περιβάλλον (προφλεγμονώδεις παράγοντες, αυτοάνοσα νοσήματα και όγκοι) αλλά και από το εξωτερικό (διατροφή, καρκινογόνα, ιοί και οξειδωτικοί παράγοντες).
Οι διαγνωστικές μέθοδοι που υπάρχουν στη διάθεση μας είναι οι εξής:
- το Σύστημα Μέτρησης Οξειδωτικού stress και Αντιοξειδωτικής ικανότητας
- το Σύστημα Μέτρησης Βασικού Μεταβολισμού
- η Εξέταση των Τελομερών
Ειδικότερα, το TeloScan® είναι μια γενετική εξέταση που μετρά το μήκος των τελομερών στα χρωμοσώματα. Η εξέταση δίνει ως αποτέλεσμα το Μέσο Μήκος Τελομερών (ΜΜΤ), το Σχετικό Μήκος των Τελομερών (T/S) καθώς και την πραγματική βιολογική ή κυτταρική ηλικία, με κριτήριο το μήκος των τελομερών.
Η μέτρηση του μήκους των τελομερών αποτελεί ένα σημαντικό όπλο στη φαρέτρα των επιστημόνων, διότι μας πληροφορεί ενδελεχώς για τη βιολογική φθορά. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, κινητοποιούμαστε, για να προβούμε σε αλλαγές όσον αφορά στον τρόπο ζωής μας. Κι έτσι έχουμε, πλέον, τη δυνατότητα να προλαμβάνουμε την πρόωρη εμφάνιση νοσημάτων και κατά συνέπεια την κυτταρική γήρανση. Επιπλέον, η ανάλυση του μήκους των τελομερών αποτελεί τον ακριβέστερο δείκτη βάσει του οποίου μπορεί να προσδιοριστεί η βιολογική ηλικία σε σχέση με τη χρονολογική.
Θεραπευτικά πρωτόκολλα Αντιγηραντικής Ιατρικής
Βάσει των διαγνωστικών ευρημάτων, εκπονούνται εξατομικευμένα αντιγηραντικά πρωτόκολλα θεραπείας, τα οποία στοχεύουν στη διατήρηση του μήκους των τελομερών και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Παράλληλα, επιτυγχάνεται ο έλεγχος του βάρους, η αναζωπύρωση της σεξουαλικής ζωής, η βελτίωση του ύπνου, η θωράκιση της καρδιάς και η ενίσχυση της υγείας των οστών και του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα θεραπευτικά αυτά πρωτόκολλα είναι αυστηρά εξατομικευμένα και τα άτομα τα προμηθεύονται από επιλεγμένα φαρμακεία. Η πορεία της υγείας των ατόμων εξετάζεται τακτικά και οι αγωγές παραμετροποιούνται βάσει του συνόλου των συμπτωμάτων και άλλων βιοχημικών δεικτών. Έτσι, βελτιστοποιείται ο χρόνος θεραπείας και επιτυγχάνονται τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.
Εν γένει, ο πρωταρχικός στόχος της Αντιγηραντικής θεραπευτικής προσέγγισης έγκειται στην πρόληψη της δημιουργίας βλαβών, μέσω της ενίσχυσης του οργανισμού με όλα τα απαραίτητα βιοχημικά καύσιμα (πρωτεΐνες, ένζυμα) που χρειάζεται, προκειμένου να επιτελεί σωστά όλες τις λειτουργίες του οργανισμού του. Το κλειδί, δηλαδή, στο οποίο βασίζεται κάθε αντιγηραντική θεραπευτική αντιμετώπιση είναι να μπει τόσο λάδι στον κινητήρα, ώστε να μην παρουσιάζονται προβλήματα. Βέβαια, ακόμα κι αν εκδηλωθούν βλάβες, η Αντιγηραντική θεραπευτική προσέγγιση είναι σε θέση να τις αντιμετωπίσει αποτελεσματικά, θεραπεύοντας το κύτταρο, και ακολούθως μπορεί να αντιστρέψει, εν μέρει, τουλάχιστον, τη διαδικασία της κυτταρικής γήρανσης.
Η Αντιγηραντική Ιατρική εφαρμόζει Ιατρικά πρωτόκολλα με σκοπό την αποκατάσταση της εύρυθμης λειτουργίας των συστημάτων του οργανισμού, διότι υποστηρίζει ότι η αντιγήρανση αποκτάται από “μέσα” προς τα ” έξω”. Αυτό σημαίνει ότι, αφού εξασφαλιστεί η συνολική υγεία του οργανισμού, κατόπιν αντικατοπτρίζεται και στο δέρμα μας. Η Αντιγηραντική Ιατρική αντιμετώπιση ενδείκνυται για όλους, συμβάλλει αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση κάθε είδους νοσημάτων και απευθύνεται ακόμα και σε άτομα που επιθυμούν να ενισχύσουν τα επίπεδα υγείας τους καθαρά για προληπτικούς λόγους.
Διαβάστε επίσης
Ποιοτικό και πλήρες πρωινό: Πόσο σημαντικό είναι για την υγεία μας;
Η κατανάλωση καφέ συμβάλλει στην μακροζωΐα
Πηγές – Βιβλιογραφία
- Cevenini E, Invidia L, Lescai F, Salvioli S, Tieri P, Castellani G, et al. Human models of aging and longevity. Expert Opin Biol Ther. 2008;8:1393–405. doi: 10.1517/14712598.8.9.1393.
- Uitto J. Understanding premature skin aging. N Engl J Med. 1997;337:1463–5. doi: 10.1056/NEJM199711133372011.
- Scaffidi P, Misteli T. Lamin A-dependent nuclear defects in human aging. Science. 2006;312:1059–63. doi: 10.1126/science.1127168.
- Reichrath J, Lehmann B, Carlberg C, Varani J, Zouboulis CC. Vitamins as hormones. Horm Metab Res. 2007;39:71–84. doi: 10.1055/s-2007-958715.
- Bodnar AG, Ouellette M, Frolkis M, et al. Extension of life-span by introduction of telomerase into normal human cells. Science. 1998;279:349–352.
- Munoz P, Blanco R, Flores JM, Blasco MA. XPF nuclease-dependent telomere loss and increased DNA damage in mice overexpressing TRF2 result in premature aging and cancer. Nat Genet. 2005;37:1063–1071.
- Jiang J, Miracco EJ, Hong K, Eckert B, Chan H, Cash DD, Min B, Zhou ZH, Collins K, Feigon J (April 2013). “The architecture of Tetrahymena telomerase holoenzyme”. Nature. 496 (7444): 187–92. Bibcode:2013Natur.496..187J. doi:10.1038/nature12062. PMC 3817743. PMID 23552895.
- Jiang J, Chan H, Cash DD, Miracco EJ, Ogorzalek Loo RR, Upton HE, Cascio D, O’Brien Johnson R, Collins K, Loo JA, Zhou ZH, Feigon J (October 2015). “Structure of Tetrahymena telomerase reveals previously unknown subunits, functions, and interactions”. Science. 350 (6260): aab4070. doi:10.1126/science.aab4070. PMC 4687456. PMID 26472759.
Αφήστε μια απάντηση