Το φως του ήλιου και οι ιδιότητες του
Εν όψει του καλοκαιριού, ο ήλιος, πλέον, δεσπόζει στην καθημερινότητα μας. Καλό είναι, λοιπόν, να ενημερωθούμε πλήρως για τα οφέλη του αλλά και για τις επιβλαβείς συνέπειες που μπορεί να επέλθουν στο σώμα μας λόγω της υπερβολικής έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία. Είναι γνωστό ότι το φως του ήλιου αποτελεί ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα. Ακόμη κι οι επιστήμονες έχουν καταλήξει σε μία διχοτομική προσέγγιση, σύμφωνα με την οποία η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία (UVR) του ηλιακού φωτός αποκομίζει ωφέλιμες αλλά και επιζήμιες βλάβες στην υγεία μας.
Ήλιος και Βιταμίνη D
Το πιο γνωστό πλεονέκτημα του ηλιακού φωτός συνίσταται στην ικανότητα του να ενισχύει την παροχή Βιταμίνης D στον οργανισμό μας. Η Βιταμίνη D έχει εδραιωθεί στη σκέψη μας ως η Βιταμίνη που συμβάλλει στην απορρόφηση του ασβεστίου από το σώμα μας και συνεπώς μας προστατεύει από τις δυσάρεστες επιπτώσεις της οστεοπόρωσης. Παρόλα αυτά, οι ευεργετικές της ιδιότητες δεν περιορίζονται μονάχα σε αυτό. Η Βιταμίνη D από απλή βιταμίνη έχει αναβαθμιστεί σε ορμόνη και μάλιστα κατατάσσεται στις επονομαζόμενες πυρηνικές ορμόνες, οι οποίες δρουν απευθείας στο γονιδίωμα, επηρεάζοντας τη λειτουργία ενός μεγάλου ποσοστού γονιδίων. Τουλάχιστον 1.000 διαφορετικά γονίδια που εντοπίζονται ουσιαστικά σε κάθε κύτταρο του οργανισμού μας, θεωρούνται πλέον, ότι ρυθμίζονται από την 1,25-διυδροξυβιταμίνη D3 (1,25 [OH] D), τη δραστική μορφή της βιταμίνης.
Η 1,25 (OH) D συσσωρεύεται στους κυτταρικούς πυρήνες του εντέρου, όπου αυξάνει την απορρόφηση του ασβεστίου και του φωσφόρου από το σώμα μας και ασκεί έλεγχο στη ροή του ασβεστίου μέσα και έξω από τα οστά. Διά μέσου, μάλιστα, της σύνδεσης της με ενδοπυρηνικούς υποδοχείς παρεμβαίνει και στη δράση των γονιδίων εκείνων που εμπλέκονται στο νευρομυϊκό σύστημα και στη λειτουργία του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Συνεπώς, βοηθάει αποτελεσματικά στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Ταυτόχρονα, έχει διαπιστωθεί ότι συνδράμει στη σταθεροποίηση της αρτηριακής πίεσης και δύναται να αποτρέψει την εκδήλωση ορισμένων μορφών καρκίνου, ενώ παράλληλα χαρακτηρίζεται από την ικανότητα επιβράδυνσης της κυτταρικής γήρανσης.
Εν αντιθέσει με άλλες βασικές βιταμίνες, οι οποίες προσλαμβάνονται αποκλειστικά και μόνο από τις τροφές, η Βιταμίνη D, για να συντεθεί και να παραχθεί από τον οργανισμό, χρειάζεται απαραίτητα να εκτεθεί το δέρμα μας στην υπεριώδη ακτινοβολία. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι αποκαλείται και ορμόνη του ήλιου. Πιο συγκεκριμένα, συντίθεται στο δέρμα μέσω μίας φωτοαντίδρασης που προκαλεί η έκθεση στην ακτινοβολία UVB. Ο αριθμός των φωτονίων UVB που διεισδύουν στο δέρμα καθορίζουν την αποτελεσματικότητα της παραγωγής, μια διαδικασία που ενδέχεται να περιοριστεί από το αυξημένο σωματικό λίπος, τα ρούχα, την ποσότητα μελανίνης στο δέρμα μας και την αντηλιακή προστασία.
Παρόλο που η Βιταμίνη D ανευρίσκεται σε ορισμένες τροφές, η ποσότητα της είναι μηδαμινή σε σύγκριση με τις συγκεντρώσεις που παράγεται από το δέρμα μας μέσα από την έκθεση στο ηλιακό φως. Σημαντικές ποσότητες αυτής συντίθενται χάρη στο έντονο ηλιακό φως του καλοκαιριού, ακόμη κι όταν κάνουμε χρήση αντηλιακής προστασίας, κάτι που αποδεικνύεται από το γεγονός ότι κατά τους χειμερινούς μήνες παρατηρούνται συχνότερα ελλιπείς συγκεντρώσεις Βιταμίνης D στο σώμα μας. Βέβαια, ούτε η ηλιακή ακτινοβολία αρκεί, για να διαθέτουμε τις βέλτιστες τιμές της Βιταμίνης D, γι’ αυτό το λόγο, πολλές φορές, χρειάζεται να λάβουμε συμπληρώματα.
Πολλές μελέτες καταδεικνύουν ότι οι χαμηλές συγκεντρώσεις 25(OH)D συνδέονται με την εκδήλωση διαφόρων ασθενειών. Λόγου χάρη, τα υψηλά επίπεδα Βιταμίνης D είτε από τη διατροφή είτε από την έκθεση σε UVR έχουν συσχετισθεί με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης Μεταβολικού συνδρόμου, Διαβήτη τύπου 2, Ρευματοειδούς αρθρίτιδας, Θυρεοειδίτιδας, Συστηματικού Ερυθηματώδους Λύκου, μολυσματικών ασθενειών, καρδιαγγειακών παθήσεων, υπέρτασης και άσθματος.
Επομένως, η έκθεση του σώματος μας σε UVA και UVB ακτινοβολία μπορεί άμεσα να επιδράσει ανοσοκατασταλτικά και να συμβάλλει αποτελεσματικά στην πρόληψη αυτοάνοσων νοσημάτων. Ταυτόχρονα, μέσα από την παραγωγή ορμονών από τον ήλιο ελαττώνεται η οξειδωτική βλάβη του DNA που προκαλείται από την UVR και επιτείνεται η επιδιόρθωση του γονιδίου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, περιορίζεται ο κίνδυνος πρόκλησης μελανώματος, σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν στις 15 Μαΐου 2005 στην Cancer Research. Βάσει μίας έκθεσης στο τεύχος Σεπτεμβρίου του 2007 της Φωτοχημείας και της Φωτοβιολογίας, το ηλιακό φως μπορεί να αποβεί σημαντικά αποτελεσματικό και για την αντιμετώπιση δερματικών διαταραχών, όπως είναι η ψωρίαση.
Επιπλέον οφέλη του ηλιακού φωτός
Επιπλέον, το φως του ήλιου συμβάλλει στην απελευθέρωση στον εγκέφαλο μίας βασικής ορμόνης, της σεροτονίνης. Η σεροτονίνη σχετίζεται με την τόνωση της διάθεσης μας, ενώ τα μειωμένα της επίπεδα αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης. Επιπλέον, με τη βοήθεια του ηλιακού φωτός, ρυθμίζονται οι λειτουργίες και το βιολογικό ρολόι του σώματος μας. Ο ήλιος επιταχύνει το μεταβολισμό και επιδρά θετικά στο ανοσοποιητικό και κυκλοφορικό μας σύστημα. Μέσα από την έκθεση μας στο φως του ήλιου, ενισχύεται η ευεξία μας και βελτιώνεται η συνολική υγεία μας.
Παράλληλα, όταν εκτιθέμεθα στον ήλιο, η επιδερμίδα μας μαυρίζει. Ένα ομοιόμορφο τονώνει την αυτοπεποίθηση μας. Βέβαια, το μαύρισμα είναι η αντίδραση της επιδερμίδας μας, προκειμένου να προφυλαχθεί από τις επιβλαβείς συνέπειες του ήλιου. Όταν η επιδερμίδα μας εκτίθεται στην ηλιακή ακτινοβολία, ενεργοποιείται από την υπεριώδη ακτινοβολία η παραγωγή μιας χρωστικής που είναι γνωστή ως μελανίνη. Η χρωστική αυτή προστατεύει το δέρμα μας από τις βλάβες που ενδέχεται να υποστεί από τις υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου. Πάντως, χρειάζεται να έχουμε πάντα αντηλιακή προστασία, όταν κάνουμε ηλιοθεραπεία.
Ενδεχόμενοι κίνδυνοι για την υγεία μας από το ηλιακό φως
Παρά ταύτα, η παρατεταμένη και υπερβολική έκθεση στην ακτινοβολία του ήλιου συνδέεται με διάφορα προβλήματα υγείας. Η UVA ακτινοβολία διεισδύει βαθιά στο δέρμα, όπου ενδέχεται να οδηγήσει έμμεσα σε καρκίνο του δέρματος. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δημιουργούνται μόρια, όπως οι ρίζες υδροξυλίου και οξυγόνου, τα οποία συντελούν στην αποδόμηση του DNA. Επιπλέον, η αυξημένη ακτινοβολία UVB, η οποία καταστρέφει κι αυτή το DNA, ευθύνεται για την πρόκληση ηλιακών εγκαυμάτων. Εξίσου κι οι δύο μορφές ακτινοβολίας καθίστανται ικανές να προξενήσουν βλάβες στις ίνες κολλαγόνου, να προκαλέσουν την καταστροφή της Βιταμίνης Α στο δέρμα και να οδηγήσουν σε επιτάχυνση της κυτταρικής γήρανσης.
Ταυτόχρονα, εξαιτίας της συνεχούς έκθεσης στον ήλιο, ενδέχεται να προκληθεί καταρράκτης και ασθένειες που επιδεινώνονται από την επαγόμενη από UVR ανοσοκαταστολή, όπως η εκ νέου ενεργοποίηση κάποιων ιών. Και μία ακόμη πιο επιβλαβής συνέπεια που μπορεί να προκύψει ως επακόλουθο της υπερβολικής έκθεσης στο ηλιακό φως είναι η ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος.
Οι αρχικές αναφορές όσον αφορά στη συσχέτιση της έκθεσης στον ήλιο με την εκδήλωση καρκίνου του δέρματος ξεκίνησαν να παρουσιάζονται στις δημοσιεύσεις δερματολογίας στα τέλη του 19ου αιώνα και έως το 1930 τα άτομα άρχισαν να ενημερώνονται διαρκώς από την Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας των ΗΠΑ σχετικά με τους κινδύνους που ελλοχεύει ο ήλιος για την ανθρώπινη υγεία. Σήμερα, στις τρεις βασικές μορφές καρκίνου του δέρματος συγκαταλέγεται το μελάνωμα, το καρκίνωμα των βασικών κυττάρων και το καρκίνωμα των πλακωδών κυττάρων. Η αυξημένη έκθεση σε UVR ακτινοβολία ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την ανάπτυξη και των τριών τύπων καρκίνου.
Βέβαια, χρειάζεται να επισημανθεί ότι, με βάση την έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) του 2006, η αυξημένη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία αντιπροσωπεύει μόνο το 0,1% της συνολικής παγκόσμιας υγείας σε μορφή νόσου. Ο επιδημιολόγος στο Εθνικό Κέντρο Επιδημιολογίας και Υγείας του Πληθυσμού στην Καμπέρα της Αυστραλίας, Dr. Robyn Lucas, επισημαίνει ότι διάφορες παθήσεις που σχετίζονται με την υπερβολική έκθεση στον ήλιο τείνουν να είναι σχετικά καλοήθεις. Εξαίρεση αποτελεί το μελάνωμα, το οποίο προσβάλλει κατά κύριο λόγο τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.
Στην ίδια έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, μάλιστα, υποστηρίχθηκε ότι αρκετές ασθένειες μπορεί να είναι απόρροια εξαιρετικά μειωμένης έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία. Λόγου χάρη, καρκίνοι, όπως το λέμφωμα Hodgkin, ο καρκίνος των ωοθηκών, του μαστού, του παγκρέατος, του παχέος εντέρου, του προστάτη και άλλων οργάνων, δεν αποκλείεται να παρουσιαστούν εξαιτίας της ελάχιστης έκθεσης του οργανισμού μας στο φως του ήλιου.
Τι ισχύει εν τέλει;
Συνεπώς, είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε ότι το φως του ήλιου μπορεί να προσκομίσει ευεργετικά οφέλη για την υγεία μας. Εντούτοις, η υπερβολική έκθεση του σώματος μας στην υπεριώδη ακτινοβολία έχει συνδεθεί με μία σωρεία προβλημάτων υγείας, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται ο καρκίνος του δέρματος, η οποία αποτελεί την πιο σοβαρή επίπτωση. Από την άλλη πλευρά, η ελάχιστη έως μηδαμινή έκθεση του σώματος μας στον ήλιο μπορεί επίσης να οδηγήσει στην εμφάνιση μίας πλειάδας ασθενειών, καθώς και ορισμένων μορφών καρκίνου.
Το καλύτερο όλων είναι να ενστερνιζόμαστε και να εφαρμόζουμε την εξής ρήση: «παν μέτρον άριστον». Αυτό ισχύει και για την έκθεση μας στο φως του ήλιου. Χρειάζεται να εκτιθέμεθα στην ηλιακή ακτινοβολία με μέτρο, με σύνεση και σε ώρες κατά τη διάρκεια της ημέρας όπου οι ακτίνες του ήλιου δεν είναι ιδιαίτερα επιβλαβείς. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να επωφεληθούμε από τον ήλιο, να προσκομίσουμε τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη για την υγεία μας και να εντάξουμε το ηλιακό φως στην καθημερινότητα μας σαν έναν καθοριστικό παράγοντα ενός υγιούς τρόπου ζωής.
Εξάλλου, τα οφέλη για την υγεία μας από την ακτινοβολία UVB φαίνεται να υπερβαίνουν τις ανεπιθύμητες παρενέργειες και οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι μπορούν να περιοριστούν σημαντικά, αν διαχειριστούμε προσεκτικά τον τρόπο έκθεσης μας σε UVR ακτινοβολία. Παράλληλα, έχει διαπιστωθεί ότι η μειωμένη κατανάλωση κακών προϊόντων γλυκοζυλίωσης, η ελαττωμένη πρόσληψη σακχάρων και η αύξηση της πρόσληψης διαιτητικών αντιοξειδωτικών μπορούν να μας θωρακίσουν αποτελεσματικά από τις επιβλαβείς συνέπειες που ενδέχεται να προκληθούν εξαιτίας της διαρκούς έκθεσης στον ήλιο. Διάφορες εργαστηριακές μελέτες καταδεικνύουν ότι τα αντιοξειδωτικά, όπως η απιγενίνη, οι προανθοκυανιδίνες, οι πολυφαινόλες, η κουρκουμίνη, η σιλυμαρίνη και η ρεσβερατρόλη, μπορεί να συμβάλλουν στην πρόληψη του καρκίνου του δέρματος που προκαλείται από UVR.
Δρ. Κοΐνη Νικολέτα, Μ.D.
Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος, PgD in Genomic Medicine and Healthcare
Ιατρός Λειτουργικής, Αντιγηραντικής, Προληπτικής και Αναγεννητικής Ιατρικής
(Diplomate and Board Certified in Anti-aging, Preventive, Functional and Regenerative Medicine from
A4M (American Academy in Antiaging Medicine).
Διαβάστε επίσης
Μελάνωμα: Πόσο σημαντική είναι η πρόληψη;
Βιταμίνες, οι καταλύτες της ζωής
Πηγές – Βιβλιογραφία
- Weller, RB (2016). “Sunlight Has Cardiovascular Benefits Independently of Vitamin D.”. Blood Purification. 41 (1–3): 130–4. doi:10.1159/000441266. hdl:20.500.11820/8f7d93d4-db22-418d-a1cc-3dbf9ddad8c3. PMID 26766556.
- Mead MN (April 2008). “Benefits of sunlight: a bright spot for human health”. Environmental Health Perspectives. 116 (4): A160–A167. doi:10.1289/ehp.116-a160. PMC 2290997. PMID 18414615.
- J Am Coll Nutr.2015;34(4):359-65. doi: 10.1080/07315724.2015.1039866. Epub 2015 Jun 22. Sunlight and Vitamin D: Necessary for Public Health.
- Baggerly CA1, Cuomo RE, French CB, Garland CF, Gorham ED, Grant WB, Heaney RP, Holick MF, Hollis BW, McDonnell SL, Pittaway M, Seaton P, Wagner CL, Wunsch A.
- Environ Health Perspect. 2008 Apr; 116(4): A160–A167.doi: 10.1289/ehp.116-a160 Benefits of Sunlight: A Bright Spot for Human Health Nathaniel Mead.
- Naylor, Mark; Kevin C. Farmer (1995). “Sun damage and prevention”. Electronic Textbook of Dermatology. The Internet Dermatology Society. Archived from the original on 2008-07-05. Retrieved 2008-06-02.
- Br J Nutr.2003 May;89(5):552-72. Vitamin D in preventive medicine: are we ignoring the evidence? Zittermann A1.
- Wacker M, Holick, MF (2013). “Sunlight and Vitamin D: A global perspective for health”. Dermato-Endocrinology. 5 (1): 51–108. doi:10.4161/derm.24494. PMC 3897598. PMID 24494042.
Αφήστε μια απάντηση