Η κακή ψυχική κατάσταση ως προθάλαμος προβλημάτων υγείας

Είναι σαφές ότι δεν αντιμετωπίζουμε όλοι με τον ίδιο τρόπο τα διάφορα προβλήματα που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Η ψυχοσύνθεση του καθενός και ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται τα πράγματα είναι ατομική υπόθεση. Το πώς αντιδρά ένα άτομο απέναντι σε δυσχερείς ψυχολογικές καταστάσεις εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, οι οποίοι συνδέονται με το γενετικό του υπόστρωμα, το βαθμό ωρίμανσης της προσωπικότητας του, τις εμπειρίες που έχει αποκομίσει, καθώς και με την κατάσταση της υγείας του.

Προβλήματα που μπορεί να σχετίζονται με την εργασία μας, τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, την οικονομική μας κατάσταση ή την οικογένεια μας επηρεάζουν  διαφορετικά τον καθένα από εμάς. Κάποια άτομα αισθάνονται ότι δε μπορούν να αντεπεξέλθουν σε τέτοιου είδους δυσκολίες και αντιδρούν εντονότερα. Δεν  αποκλείεται, μάλιστα, να εμφανίσουν κάποιο πρόβλημα υγείας ως απόρροια της κακής τους ψυχολογίας και του παρατεταμένου άγχους  που τους κυριεύει, ακόμη και χωρίς κάποιο σοβαρό λόγο.

Όμως, γιατί ενδέχεται να εκδηλώσουν κάποιο πρόβλημα υγείας; Σχετίζεται το διαρκές άγχος με την αυτοανοσία; Τις περισσότερες φορές, η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι καταφατική. Η ικανότητα του αμυντικού συστήματος εξασθενεί, όταν διαταράσσεται η ψυχική ισορροπία του ατόμου. Ορισμένες καταστάσεις, όπως είναι το έντονο στρες, παρεμποδίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα να επιτελέσει την πρωταρχική λειτουργία του, η οποία συνίσταται στην προστασία του οργανισμού μας.

 

Χρόνιο άγχος και επακόλουθες συνέπειες

Χρόνιο άγχος μπορεί να προκληθεί από διάφορα περιστατικά της ζωής μας που μας στιγμάτισαν, όπως η απώλεια ενός προσφιλούς ατόμου ή ένας χωρισμός. Αρκετοί άνθρωποι ανακάμπτουν σταδιακά από αυτές τις δύσκολες εμπειρίες. Όμως, υπάρχουν και κάποιοι που αδυνατούν να επανέλθουν ψυχολογικά. Κι όχι μόνο αυτό. Μπορεί να εκδηλώσουν κρίσεις άγχους και διάφορα άλλα συμπτώματα ψυχικών διαταραχών, οι οποίες ευνοούν την εμφάνιση διαφόρων παθήσεων. Οι συνέπειες της κακής ψυχολογίας έχουν τεκμηριωμένα ενοχοποιηθεί για την εκδήλωση διάφορων ασθενειών.

Η ψυχολογία μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο ακόμη στην παρουσία και εξέλιξη των αυτοάνοσων νοσημάτων, καθώς αρκετοί ασθενείς που έχουν προσβληθεί από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα αναφέρουν πως τη χρονική περίοδο πριν από τη διάγνωση της εκάστοτε αυτοάνοσης ασθένειας, είχε προηγηθεί κάποιο συμβάν που τους φόρτισε συναισθηματικά και τους στιγμάτισε. Λόγου χάρη, περίπου στο 80% των ασθενών με Ρευματοειδή αρθρίτιδα, παρατηρήθηκε ότι έχουν προηγηθεί της εμφάνισης της νόσου διάφορα δυσάρεστα γεγονότα αυξημένης ή μικρότερης ψυχικής έντασης.

Βέβαια, για να καθησυχάσουμε τους αναγνώστες μας, είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε αυτού του είδους τα περιστατικά από το απλό καθημερινό άγχος. Αναφερόμαστε σε βαθιά θλίψη, σε συσσωρευμένη στενοχώρια, η οποία προκαλείται από γεγονότα, όπως ο θάνατος κάποιου αγαπημένου μας προσώπου ή μία οικονομική καταστροφή.

 

Τι είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα

Όταν τα κύτταρα μας έχουν αλλοιωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε το ανοσοποιητικό μας σύστημα να μην τα αναγνωρίζει, πλέον, σαν δικά του, αλλά σαν ξένα, επιτίθεται σε αυτά, με στόχο την εξουδετέρωση τους. Κατ’ ουσίαν, πρόκειται για ασθένειες που αναπτύσσονται λόγω του ότι το αμυντικό μας σύστημα στρέφεται εναντίον του ίδιου του οργανισμού του και βλάπτει τους ιστούς και τα όργανα του σώματος μας.

Ανάμεσα σε αυτή τη μακροσκελή λίστα των αυτοάνοσων νοσημάτων περιλαμβάνονται ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος, η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα, η Ψωρίαση, το Σύνδρομο του Sjogren, η Σκλήρυνση κατά πλάκας, ο Διαβήτης τύπου Ι, η Θυρεοειδίτιδα Hashimoto, η Νόσος Crohn και πολλά άλλα.

 

Αιτιολογικοί παράγοντες εμφάνισης αυτοάνοσων νοσημάτων

Τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι πολυπαραγοντικής αιτιολογίας, η εκδήλωση τους, δηλαδή, δεν οφείλεται σε ένα και μοναδικό αίτιο. Για την εμφάνιση τους ενοχοποιούνται γενετικοί, ορμονικοί, περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως οι ιογενείς ή μικροβιακές λοιμώξεις, επιβλαβείς επιγενετικοί παράγοντες, οι οποίοι δεν συνδράμουν στη σωστή βιοχημεία του σώματος (τοξίνες του περιβάλλοντος), καθώς και το έντονο στρες. Όλα αυτά αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και οδηγούν στην ανάπτυξη των αυτοάνοσων νοσημάτων.

 

Στρες

Τι είναι, όμως, το στρες; Το στρες είναι συνυφασμένο στο μυαλό όλων μας με το άγχος και τη συναισθηματική διαταραχή. Ωστόσο, πέραν αυτών, ορίζεται ως η ορμονική απόκριση του οργανισμού, όταν συμβαίνει μία απότομη αλλαγή ή λαμβάνει χώρα οποιαδήποτε κατάσταση που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την επιβίωση μας. Το στρες από μόνο του δεν αποτελεί νόσο, εντούτοις, αν δεν αντιμετωπιστεί μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση διάφορων προβλημάτων υγείας, όπως διαταραχές του γαστρεντερικού συστήματος, καρδιαγγειακές παθήσεις, κ.ά. Κι όλα αυτά οφείλονται στην εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος που επέρχεται ως επακόλουθο του έντονου στρες.

 

Συσχέτιση του Στρες με το Ανοσοποιητικό σύστημα

Το στρες συνδέθηκε για πρώτη φορά με τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος από τον Hans Selye, ο οποίος έκανε την εξής παρατήρηση: Υπό δυσχερείς συνθήκες, ο εγκέφαλος δίνει εντολή στο ορμονικό σύστημα να εκκρίνει ορμόνες, όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη. Οι ορμόνες αυτές έχουν την ικανότητα να ενισχύουν τις αντοχές μας και να προσαρμόζουν τη λειτουργία του οργανισμού σε αυτό που συμβαίνει, με σκοπό την εξασφάλιση της επιβίωσης μας απέναντι σε διάφορες δυσκολίες που προκύπτουν. Λόγου χάρη, το κρύο, η ζέστη, η έλλειψη τροφής ή η επίθεση από κάποιο άγριο ζώο, αποτελούν καταστάσεις που πυροδοτούν την απελευθέρωση των ορμονών αυτών. Αυτή ο ορμονική απάντηση του οργανισμού υπό συνθήκες απειλής ορίζεται ως στρες, όπως προαναφέρθηκε. Στις παραπάνω καταστάσεις, ο κίνδυνος έχει συγκεκριμένη χρονική διάρκεια. Μπορεί να διαρκέσει από λίγα λεπτά έως μερικές ημέρες.

Εντούτοις, όταν βιώνουμε συνθήκες έντονου και παρατεταμένου στρες, το οποίο μπορεί να έχει διάρκεια μηνών ή και ετών, εξασθενεί σημαντικά η ικανότητα του οργανισμού να ανταποκριθεί και να περιορίσει μια υπερβολική ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα επίπεδα των ορμονών του στρες αυξάνονται, με συνέπεια ο εγκέφαλος και το σώμα να βρίσκονται διαρκώς σε «κατάσταση συναγερμού».

Το αυτόνομο νευρικό σύστημα απορρυθμίζεται, με αποτέλεσμα να δυσλειτουργεί και το ανοσοποιητικό. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η βασική ορμόνη του στρες, η κορτιζόλη επιδρά στο ανοσοποιητικό σύστημα και εν γένει εξισορροπεί την ανοσοποιητική λειτουργία. Όταν ο οργανισμός καταβάλλεται συνεχώς από στρες, τότε αρχίζει να αποκτά αντίσταση στην κορτιζόλη. Η κατάσταση αυτή, όμως, μπορεί να συντελέσει στην αύξηση της φλεγμονής, η οποία με τη σειρά της ευθύνεται για την εκδήλωση ενός εύρους ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων και των αυτοάνοσων νοσημάτων.

 

Οι διαταραχές άγχους ενοχοποιούνται για τα αυτοάνοσα νοσήματα

Η συσχέτιση της κακής ψυχολογικής κατάστασης με την ανάπτυξη αυτοάνοσων παθήσεων αποδεικνύεται από μία σουηδική επιστημονική έρευνα, η οποία δημοσιεύτηκε στο αμερικανικό ιατρικό περιοδικό «JAMA». Σύμφωνα με αυτήν, οι άνθρωποι που έχουν βιώσει μία τραυματική εμπειρία στην παιδική ηλικία, άτομα που υποφέρουν συναισθηματικά από κάποιο ψυχικό τραύμα, όσοι πάσχουν από διαταραχή μετατραυματικού στρες ή γενικευμένο άγχος, καθώς κι αυτοί που παρουσιάζουν άλλα ψυχιατρικά προβλήματα, όπως κατάθλιψη, διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο εκδήλωσης κάποιου αυτοάνοσου νοσήματος, εν αντιθέσει με τα άτομα που δεν εμφανίζουν κάποια διαταραχή άγχους.

Με επικεφαλής τη Dr. Huan Song του Ιατρικού Ινστιτούτου Karolinska του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης, αναλύθηκαν από τους ερευνητές στοιχεία για 106.464 ανθρώπους με διαταραχές του στρες και για 126.652 αδέλφια τους που δεν έπασχαν από τέτοιου είδους διαταραχή. Επιπλέον, οι ερευνητές συμπεριέλαβαν στις παρατηρήσεις τους πάνω από ένα εκατομμύριο άλλα μη συγγενικά άτομα, τα οποία δεν εμφάνιζαν διαταραχές άγχους και παρακολούθησαν το 50% των ατόμων αυτών τουλάχιστον για δέκα χρόνια. Διαπιστώθηκε ότι όσοι εμφάνιζαν  διαταραχή μετατραυματικού στρες είχαν 46% περισσότερες πιθανότητες εκδήλωσης κάποιου αυτοάνοσου νοσήματος σε σχέση με τους ενήλικες που δεν έπασχαν από κάποια διαταραχή άγχους.

 

Οι διαταραχές του άγχους πίσω από τις αυτοάνοσες ασθένειες

Αποδεδειγμένα, λοιπόν, υπάρχει μία αλληλένδετη σύνδεση μεταξύ του εγκεφάλου και του ανοσοποιητικού συστήματος. Το στρες, βέβαια, δεν είναι το μοναδικό αίτιο ανάπτυξης αυτοάνοσων ασθενειών. Παρά ταύτα, σε άτομα με γενετικό υπόστρωμα, μπορεί να αποτελέσει έναν από τους παράγοντες εκδήλωσης μίας αυτοάνοσης νόσου ή καθιστά τα άτομα πιο επιρρεπή σε λοιμώξεις, οι οποίες ενοχοποιούνται σε μεγάλο βαθμό για την εμφάνιση αυτοάνοσων παθήσεων. Σε αρκετούς ασθενείς, μία εμπειρία που τους φόρτισε συναισθηματικά συσχετίζεται με τη χρονική περίοδο πριν από τη διάγνωση μίας αυτοάνοσης ασθένειας.

Σχεδόν πάντοτε, έντονες αλλαγές στη διάθεση τροφοδοτούν κάποιο αυτοάνοσο νόσημα. Οι δύσκολοι ρυθμοί της καθημερινότητας και γενικότερα ο σύγχρονος τρόπος ζωής συνοδεύονται από αέναο άγχος, το οποίο ωθεί το σώμα μας να βρίσκεται σε μία συνεχή κατάσταση έκτακτης ανάγκης, με δυσάρεστες επιπτώσεις στην υγεία. Ανεξαρτήτως της απειλής, το στρες διαφεύγει με λογική υπέρ του ενστίκτου και καταστέλλει τα βασικά φυσιολογικά συστήματα προς όφελος της αυτοσυντήρησης. Επομένως, εύκολα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε τη στενή συνάφεια που υπάρχει μεταξύ σώματος και νου. Αυτό που αποκαλούμε άγχος και στρες υπόκειται στους ίδιους βιοχημικούς μηχανισμούς στο σώμα μας. Η φυσιολογία μας καθορίζεται από τις σκέψεις μας και καθορίζει την ψυχική μας κατάσταση. Αυτός είναι κι ο πρωταρχικός λόγος για τον οποίο το στρες παίζει τόσο θεμελιώδη ρόλο στις ανοσολογικές ρυθμίσεις που ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αυτοάνοσων παθήσεων.

Ταυτόχρονα, έχει αποδειχθεί ότι το στρες ευθύνεται για την πρόκληση μεταβολών στους μικροοργανισμούς που εδράζονται στο έντερο μας, οι οποίοι συμβάλλουν στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών, προάγουν την αποτοξίνωση του οργανισμού και ρυθμίζουν τη λειτουργία του εντερικού φραγμού. Πέραν αυτού, το 80% του ανοσοποιητικού μας συστήματος εντοπίζεται στο έντερο μας. Συνεπώς, το άγχος συνιστά παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη αυτοάνοσων νοσημάτων. Παράλληλα, με βάση τους ερευνητές, υποστηρίζεται ότι οι νευροενδοκρινικές ορμόνες που εκκρίνονται ως απόρροια του άγχους καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα, διότι μεταβάλλουν ή αυξάνουν την παραγωγή κυτοκινών, των κυτταρικών, δηλαδή, αγγελιοφόρων που εμπλέκονται στην παθοφυσιολογία των αυτοάνοσων νοσημάτων.

Παρόλα αυτά, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι τα αυτοάνοσα νοσήματα δεν οφείλονται αποκλειστικά και μόνο στην κακή ψυχολογία, αλλά συντρέχουν πολλοί πιθανοί λόγοι για την εμφάνιση τους. Η κακή ψυχολογική κατάσταση πυροδοτεί μία σειρά αντιδράσεων σε έναν οργανισμό που ήδη εμφανίζει διαταραχές στην ισορροπία του μεταβολισμού του σε κυτταρικό και βιοχημικό επίπεδο.

 

Διαβάστε επίσης

Ηλιακό φως – Επικίνδυνο ή όχι για την Υγεία;

Διαταραχές ύπνου – Τα πολλαπλά προβλήματα υγείας που προκαλούν

6 βήματα για να θεραπεύσετε το θυρεοειδή σας

 

Πηγές – Βιβλιογραφία

  • Kessler RC, Aguilar-Gaxiola  S, Alonso  J,  et al.  Trauma and PTSD in the WHO World Mental Health Surveys.  Eur J Psychotraumatol. 2017;8(sup5):1353383.
  • Frans O, Rimmö  PA, Aberg  L, Fredrikson    Trauma exposure and post-traumatic stress disorder in the general population.  Acta Psychiatr Scand. 2005;111(4):291-299.
  • Association of Stress-Related Disorders With Subsequent Autoimmune Disease. Song H et al. JAMA. 2018 Jun 19.
  • Systemic lupus erythematosus: Stress and the onset of SLE Eric F. Morand Nature Reviews Rheumatology volume 14, (2018).
  • Boscarino   Posttraumatic stress disorder and physical illness: results from clinical and epidemiologic studies.  Ann N Y Acad Sci. 2004;1032:141-153.
  • Boscarino JA, Forsberg  CW, Goldberg    A twin study of the association between PTSD symptoms and rheumatoid arthritis.  Psychosom Med. 2010;72(5):481-486.
  • Yehuda R, Teicher  MH, Levengood  RA, Trestman  RL, Siever    Circadian regulation of basal cortisol levels in posttraumatic stress disorder.  Ann N Y Acad Sci. 1994;746:378-380.
  • Gill JM, Saligan  L, Woods  S, Page    PTSD is associated with an excess of inflammatory immune activities.  Perspect Psychiatr Care. 2009;45(4):262-277.