Με ποιον τρόπο επέρχεται το γήρας και πόσο γρήγορα γερνάμε; Πολλές φορές, πιστεύουμε εσφαλμένα ότι, για να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα, αρκεί μόνο να σκεφτούμε τη χρονολογική μας ηλικία, η οποία προσδιορίζεται εύκολα. Είναι η ηλικία που ορίζεται από το ημερολόγιο του χρόνου. Ωστόσο, οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι έχουμε δύο ηλικίες. Η δεύτερη είναι η βιολογική μας ηλικία, η οποία προκύπτει με βάση τις λειτουργίες του σώματος μας, τη συνολική κατάσταση της υγείας μας και με γνώμονα τους δείκτες ευεξίας του οργανισμού μας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ένα άτομο ηλικίας 60 ετών που διάγει μία ποιοτική ζωή μπορεί να είναι συνομήλικος με έναν άνθρωπο ηλικίας 40 ετών, ο οποίος δεν ακολουθεί έναν υγιή τρόπο διαβίωσης.
Δίχως αμφιβολία, όλοι επιθυμούν ιδανικά να είναι νεότεροι βιολογικά παρά χρονολογικά, κάτι που έχουμε τη δυνατότητα να το πετύχουμε, καθώς η βιολογική ηλικία δεν ορίζεται από το χρόνο, αλλά είναι στο χέρι μας να την αναστρέψουμε. Από τι προσδιορίζεται, όμως, αυτή η ηλικία; Η απάντηση βρίσκεται στα τελομερή. Μία έννοια όχι και τόσο οικεία σε εμάς. Ωστόσο, με την εξέλιξη των ερευνών στον τομέα της γονιδιωματικής, αρχίσαμε να διευρύνουμε τις γνώσεις μας όσον αφορά στα τελομερή και στο ρόλο που αυτά διαδραματίζουν για τη βιολογική μας ηλικία.
Τελομερή
Τα τελομερή αποτελούν τα τμήματα που εντοπίζονται στα άκρα των χρωμοσωμάτων μας κι είναι υπεύθυνα για την προστασία του DNA, του γενετικού μας δηλαδή κώδικα, από τη φθορά. Μπορούμε να παρομοιάσουμε το DNA με ένα σκληρό δίσκο, μέσα στον οποίο είναι αποθηκευμένο το λογισμικό εκείνο που ασκεί έλεγχο σε όλες τις λειτουργίες που επιτελούνται στο σώμα μας. Τα τελομερή είναι ικανά να διατηρήσουν την ακεραιότητα του DNA μας κι εκεί ακριβώς έγκειται ο βασικός ρόλος που διαδραματίζουν στους μηχανισμούς γήρατος.
Ο μηχανισμός του γήρατος
Όλα τα κύτταρα ενός οργανισμού εσωκλείουν μία συγκεκριμένη ποσότητα γενετικής πληροφορίας, η οποία αποθηκεύεται στο DNA. Το DNA με τη σειρά του οργανώνεται στον πυρήνα του κυττάρου με τη μορφή χρωμοσωμάτων. Τα ανθρώπινα κύτταρα, με εξαίρεση τα φυλετικά, περιέχουν 23 ζεύγη χρωμοσωμάτων. Τα κύτταρα μας διαιρούνται ώστε να αυξηθεί το μέγεθος του οργανισμού ή και για την αναπλήρωση φθαρμένων ή κατεστραμμένων κυττάρων. Με κάθε κυτταρική διαίρεση, όμως, ένα τμήμα των τελομερών δεν αντιγράφεται, γεγονός που οδηγεί σταδιακά στη συρρίκνωση τους.
Με την πάροδο του χρόνου, μάλιστα, τα τελομερή μας γίνονται όλο και πιο κοντά. Κατά τη διάρκεια της ζωής μας, καθ’ όσον διενεργείται η κυτταρική διαίρεση, το μήκος των τελομερών φθίνει όλο και περισσότερο και προκύπτει ως τελικό επακόλουθο η απώλεια ικανότητας πολλαπλασιασμού των κυττάρων. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο, αυτά υφίστανται απόπτωση, δηλαδή πεθαίνουν. Αυτός είναι ο βασικός μηχανισμός που επιφέρει το γήρας στον άνθρωπο.
Η κυτταρική αυτή γήρανση εκφράζεται με διάφορα συμπτώματα. Τα μαλλιά μας γίνονται όλο και πιο άσπρα, καθίσταται ολοένα και πιο εμφανής η απώλεια της ελαστικότητας του δέρματος και το ανοσοποιητικό σύστημα εξασθενεί. Επίσης, η κυτταρική γήρανση εμφανίζεται με τη μορφή χρονίων παθήσεων.
Συσχέτιση των Τελομερών με την εμφάνιση καρκίνου και Χρόνιων παθήσεων
Στο περιοδικό του Αμερικάνικου Ιατρικού Συλλόγου (JAMA) δημοσιεύτηκε μία μελέτη, σύμφωνα με την οποία, το μήκος των τελομερών σχετίζεται άμεσα με τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. Προκειμένου να καθοριστεί η σύνδεση του μήκους των τελομερών με την εμφάνιση καρκίνου, τέθηκαν υπό παρακολούθηση 787 άτομα. Η έρευνα αυτή διήρκεσε δέκα χρόνια περίπου. Βάσει των αποτελεσμάτων, αποδείχθηκε ότι, πράγματι, τα μακρύτερα τελομερή περιορίζουν σημαντικά το ενδεχόμενο εμφάνισης καρκίνου.
Σύμφωνα με άλλες μελέτες, που διενεργήθηκαν, βρέθηκε ότι άτομα με μειωμένο μήκος τελομερών παρουσίαζαν υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας, η οποία προκλήθηκε λόγω της ανάπτυξης διάφορων παθήσεων. Η σμίκρυνση των τελομερών έχει συνδεθεί με την πρόωρη εμφάνιση πολλών προβλημάτων υγείας που σχετίζονται με την ηλικία. Οι περισσότερες χρόνιες παθήσεις, όπως η στεφανιαία νόσος, η καρδιακή ανεπάρκεια, ο διαβήτης, η οστεοπόρωση, η αρτηριοσκλήρυνση, η πνευμονική ίνωση και πολλά άλλα χρόνια νοσήματα σχετίζονται με το μειωμένο μήκος των τελομερών.
Είναι αξιοπερίεργο το γεγονός ότι το μήκος των τελομερών δεν είναι σταθερό, αλλά ποικίλλει μεταξύ των οργανισμών, των οργάνων, των κυτταρικών τύπων ακόμη και μεταξύ των χρωμοσωμάτων. Τα τελομερή βραχαίνουν με επιταχυνόμενο ρυθμό, έπειτα από την εκδήλωση μίας νόσου. Διάφορες χρόνιες παθήσεις που προκαλούν φλεγμονή, η οποία αυξάνει την παραγωγή φλεγμονωδών κυτοκινών και επιταχύνει τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων, μπορούν να καταστήσουν τα χρωμοσώματα μας ασταθή. Αυτό έχει ως επακόλουθο τη δημιουργία κυττάρων που γίνονται όλο και πιο επιρρεπή στην πρόωρη γήρανση.
Επιβλαβείς παράγοντες για τα Τελομερή
Όπως έγινε κατανοητό, το μήκος των τελομερών καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την υγεία μας και το ποσοστό γήρανσης του κάθε ανθρώπου. Η προοδευτική μείωση των τελομερών μπορεί να επιφέρει τη γήρανση ακόμα και τον κυτταρικό θάνατο. Ορισμένοι παράγοντες του σύγχρονου τρόπου ζωής επιταχύνουν το ρυθμό βράχυνσης των τελομερών, προκαλώντας δυνητικά διάφορες ασθένειες.
Το κάπνισμα, η ελλιπής σωματική άσκηση, η παχυσαρκία, το άγχος και οι επιβλαβείς διατροφικές επιλογές, οι οποίες περιλαμβάνουν τρόφιμα ανεπαρκή σε θρεπτικά συστατικά και βιταμίνες, αυξάνουν το οξειδωτικό stress και οδηγούν στη μείωση του μήκους τελομερών. Επιπλέον, ο ανεπαρκής ύπνος, η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ και αντιθέτως η μειωμένη κατανάλωση νερού, η έκθεση του οργανισμού σε τοξίνες και σε ακτινοβολίες, η ανεπάρκεια του οργανισμού σε αντιοξειδωτικά (γενικά σε μικροθρεπτικά συστατικά), καθώς κι η ορμονική ανισορροπία, αποτελούν επιπλέον επιβαρυντικούς παράγοντες.
Το ένζυμο της Τελομεράσης
Τόσο η δημιουργία όσο και η διατήρηση των τελομερών επιτυγχάνονται μέσω της δράσης ενός ενζύμου, το οποίο είναι γνωστό ως τελομεράση. Η τελομεράση αποτελεί ένα ένζυμο, το οποίο είναι ικανό να επιμηκύνει τα τελομερή, αναστέλλοντας τη συρρίκνωση τους. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο, μπορεί να συμβάλλει στην εξασφάλιση της υγείας των τελομερών και συνεπώς να προσκομίσει στον οργανισμό μας αντιγηραντικά οφέλη. Επιπλέον, η ενεργοποίηση του ενζύμου της τελομεράσης μπορεί να συνδράμει στη σταθεροποίηση και στην εύρυθμη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
Τα τελευταία έτη έχει υποστηριχθεί ότι τα τελομερή και η τελομεράση αποτελούν τη βασική αιτία πρόκλησης διάφορων Χρόνιων παθήσεων κι έχουν εκπονηθεί διάφορες έρευνες, προκειμένου να ανευρεθούν οι τρόποι και οι μέθοδοι ρύθμισης αυτών, με στόχο τη θεραπευτική αντιμετώπιση χρόνιων νοσημάτων. Το αν οι επιστημονικές αυτές γνώσεις θα οδηγήσουν εν τέλει στη διαμόρφωση συγκεκριμένων θεραπευτικών μεθόδων για την αντιμετώπιση διάφορων παθήσεων είναι μία παράμετρος που κριθεί από το χρόνο και τις συνεχείς έρευνες. Ωστόσο, είναι πολλοί εκείνοι που ισχυρίζονται ότι, μέσα από την ανεύρεση ενός συγκεκριμένου τρόπου ρύθμισης της δράσης της τελομεράσης, θα μπορέσουν στο μέλλον να θεραπευτούν χρόνιες παθήσεις που ταλαιπωρούν παγκοσμίως τα άτομα και να εξασφαλιστεί η αντιγήρανση των κυττάρων μας.
Η Σύγχρονη Ιατρική πραγματικότητα
Η Σύγχρονη Ιατρική πραγματικότητα βρίσκεται στο επίκεντρο της αντιγήρανσης και της αναζωογόνησης, ερευνά τις αιτίες των οποιωνδήποτε παρεκκλίσεων ή εκτροπών του οργανισμού μας και εστιάζει στη βελτίωση της υγείας και στην αύξηση της ποιότητας ζωής των ασθενών, χρησιμοποιώντας τις πιο εξελιγμένες θεραπείες και πρωτόκολλα. Υποστηρίζει ότι η αποκατάσταση της εύρυθμης λειτουργίας του οργανισμού μας και η διατήρηση του μήκους των τελομερών αποτελούν τα εχέγγυα για την αντιστροφή της κυτταρικής γήρανσης και για την επίτευξη μίας καλύτερης ποιότητας ζωής.
Παράγοντες, όπως η αποκατάσταση της ορμονικής ισορροπίας, τα μειωμένα επίπεδα φλεγμονής, ο επαρκής ύπνος, η τακτική σωματική άσκηση, η υιοθέτηση μιας πλούσιας σε πολύτιμα θρεπτικά συστατικά διατροφής, η διακοπή του καπνίσματος, η πρόσληψη αντιοξειδωτικών μέσα από τη διατροφή μας, η διαχείριση του άγχους, η αποφυγή έκθεσης σε τοξικούς παράγοντες και στην ακτινοβολία και γενικότερα ο σωστός τρόπος διαβίωσης, αποτελούν το κλειδί για τη διατήρηση του μήκους των τελομερών και κατ’ επέκταση για την αντιγήρανση και την εξασφάλιση της υγείας μας.
Πλέον, εφαρμόζονται στην κλινική πράξη Ειδικές Μοριακές και Γενετικές Εξετάσεις, οι οποίες αναλύουν τη βιοχημεία του κυττάρου, το ορμονικό μας σύστημα και πλήθος παραμέτρων των ζωτικών λειτουργιών που διενεργούνται στο σώμα μας. Ειδικότερα, το TeloScan αποτελεί μια γενετική εξέταση που μετρά το μήκος των τελομερών στα χρωμοσώματα. Η εξέταση δίνει ως αποτέλεσμα το Μέσο Μήκος Τελομερών (ΜΜΤ), το Σχετικό Μήκος των Τελομερών (T/S) καθώς και την πραγματική βιολογική ή κυτταρική ηλικία, βάσει του μήκους των τελομερών.
Τα διαγνωστικά ευρήματα που προκύπτουν από αυτές τις εξειδικευμένες εξετάσεις αποτελούν τα εχέγγυα για την εκπόνηση των κατάλληλων εξατομικευμένων θεραπευτικών πρωτοκόλλων, τα οποία αντιμετωπίζουν στοχευμένα το εκάστοτε ζήτημα. Χορηγούνται εξατομικευμένες ιατρικές αγωγές, οι οποίες παραμετροποιούνται βάσει του συνόλου των βιοχημικών δεικτών, και η πορεία της υγείας του ατόμου εξετάζεται σε μηνιαία βάση.
Διαβάστε επίσης
Γαστρεντερικό Σύστημα: Ο Ιθύνων Νους Του Ανοσοποιητικού Συστήματος
Τελομερή, Κυτταρική Γήρανση και Αθανασία
Ο φαύλος κύκλος της Παχυσαρκίας
Πηγές – Βιβλιογραφία
- Oeseburg H, de Boer RA, van Gilst WH, van der Harst P. Telomere biology in healthy aging and disease. Pflugers Arch. 2010;459:259–268.
- Hohensinner PJ, Goronzy JJ, Weyand CM. Telomere dysfunction, autoimmunity and aging. Aging Dis. 2011;2:524–537.
- Jamanetwork /journals/186171, Telomere Length and Risk of Incident Cancer and Cancer Mortality.
- ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3340492/, Telomeres, lifestyle, cancer, and aging.
- Dei Cas A, Spigoni V, Franzini L, Preti M, Ardigo D, Derlindati E, Metra M, Monti LD, Dell’Era P, Gnudi L, Zavaroni I. Lower endothelial progenitor cell number, family history of cardiovascular disease and reduced HDL-cholesterol levels are associated with shorter leukocyte telomere length in healthy young adults. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2013;23:272–278.
- latimes.com/archives/la-xpm-2009-mar-02-he-telomeres2-story, Tales our telomeres tell
- Effros RB. Telomerase induction in T cells: a cure for aging and disease? Exp. Gerontol. 2007;42:416-20.
- Li Y, Zhi W, Wareski P, Weng NP. IL-15 activates telomerase and minimizes telomere loss and may preserve the replicative life span of memory CD8+ T cells in vitro. J. Immunol. 2005;174:4019-24.
- Minamino T, Komuro I. Role of telomeres in vascular senescence. Front Biosci. 2008;13:2971-9.
- Serrano AL, Andrés V. Telomeres and cardiovascular disease: does size matter? Circ. Res. 2004 Mar 19;94:575-84
- Savage SA, Alter BP. The role of telomere biology in bone marrow failure and other disorders. Mech. Ageing Dev. 2008;129:35-47.
- Bearss DJ, Hurley LH, Von Hoff DD. Telomere maintenance mechanisms as a target for drug development. Oncogene. 2000;19:6632-41.
- Melk A, Halloran PF. Cell senescence and its implications for nephrology. J. Am. Soc. Nephrol. 2001;12:385- 93.
- Chkhotua A, Shohat M, Tobar A, Magal N, Kaganovski E, Shapira Z et al. Replicative senescence in organ transplantation-mechanisms and significance. Transpl. Immunol. 2002;9:165-71.
Αφήστε μια απάντηση