Ηλιακή ακτινοβολία και ενδεχόμενοι κίνδυνοι για την υγεία

Ο ήλιος παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή μας, ειδικά τώρα, εν όψει του καλοκαιριού που καταφθάνει. Η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να επιδράσει θετικά στον οργανισμό μας και να μας ωφελήσει αρκετά. Λόγου χάρη, είναι σε όλους μας γνωστό ότι η ηλιακή ακτινοβολία είναι απαραίτητη για τη σύνθεση της Βιταμίνης D από τον οργανισμό μας. Έχει διαπιστωθεί ότι η Βιταμίνη D ρυθμίζει τουλάχιστον 1.000 διαφορετικά γονίδια που εδράζονται στα κύτταρα μας, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που εμπλέκονται στην εύρυθμη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.

Ωστόσο, η ακτινοβολία του ήλιου πολλές φορές εγκυμονεί κινδύνους και ενδέχεται να οδηγήσει στην εμφάνιση διαφόρων προβλημάτων υγείας. Η UVA ακτινοβολία ευθύνεται για τη δημιουργία μορίων που συντελούν στην καταστροφή του DNA και μπορεί να οδηγήσει στην πρόκληση καρκίνου του δέρματος, έμμεσα, μέσω της βαθιάς διείσδυσης της στο δέρμα. Επιπλέον, η αυξημένη ακτινοβολία UVB, πέραν των ηλιακών εγκαυμάτων, μπορεί κι αυτή να κατακερματίσει το DNA και να συντελέσει στην ανάπτυξη διάφορων τύπων καρκίνου του δέρματος.

Η Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας των ΗΠΑ άρχισε ήδη από το 1930 να παρέχει εντατική και λεπτομερή πληροφόρηση σχετικά με τους κινδύνους που ελλοχεύει η υπερβολική έκθεση στις ακτίνες του ήλιου και δόθηκε στους ανθρώπους η προειδοποίηση αποφυγής του ήλιου το καλοκαίρι και ειδικότερα κατά τις ώρες του μεσημεριού. Κι αυτό, διότι η υπεριώδης ακτινοβολία του ήλιου που εκπέμπεται σε μεγάλο ποσοστό το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα ευθύνεται για το μελάνωμα, μία εξαιρετικά επικίνδυνη και δυνητικά θανατηφόρα μορφή καρκίνου του δέρματος.

 

Τι είναι το Μελάνωμα

Το μελάνωμα αποτελεί ένα κακόηθες νεόπλασμα που προέρχεται από τα μελανοκύτταρα, τα οποία εντοπίζονται στο κατώτερο στρώμα της επιδερμίδας. Τα κύτταρα αυτά είναι υπεύθυνα για την παραγωγή μελανίνης, της χρωστικής που προσδίδει το χρώμα του δέρματος, καθώς και για το σχηματισμό των σπίλων. Εξάλλου, το μελάνωμα έχει παρόμοια όψη με αυτήν που χαρακτηρίζει ένα σπίλο, ωστόσο παρουσιάζονται σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ τους ως προς τη μορφολογία.

Το μελάνωμα συνήθως εκδηλώνεται σε περιοχές του σώματος που εκτίθενται περισσότερο στην ηλιακή ακτινοβολία, δηλαδή, στα κάτω και άνω άκρα. Παρόλα αυτά, δεν αποκλείεται να αναπτυχθεί και σε άλλα σημεία του σώματος, όπως στο τριχωτό της κεφαλής, στο πρόσωπο, στα αυτιά, στις παλάμες, στα πέλματα και στο περίνεο. Επιπλέον, υπάρχει η πιθανότητα εμφάνισης μελανώματος ακόμα και σε μη εκτεθειμένες στον ήλιο περιοχές του σώματος, όπως είναι η στοματική κοιλότητα.

Το μελάνωμα αποτελεί μία πολύ επικίνδυνη νόσο, διότι δίνει εύκολα μεταστάσεις σε άλλα όργανα του σώματος, μέσω του λεμφικού συστήματος και του αίματος (αιματογενής διασπορά). Γι΄ αυτό το λόγο, καθίσταται πασιφανές ότι η έγκαιρη διάγνωση είναι ζωτικής σημασίας για την αποφυγή του ενδεχομένου ανάπτυξης μελανώματος.

 

Κλινικά χαρακτηριστικά Μελανώματος

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, το μελάνωμα παρουσιάζει διαφορετική μορφολογία από έναν καλοήθη σπίλο. Τα ύποπτα σημεία και συμπτώματα που μαρτυρούν την ύπαρξη μελανώματος συνίστανται στα εξής. Καταρχάς, με την πάροδο του χρόνου παρατηρούνται αλλαγές ως προς το μέγεθος, το σχήμα και το χρώμα του σπίλου. Πέραν της μεταβολής του χρώματος, ο σπίλος ενδέχεται να εμφανίσει πολλά και διαφορετικά μεταξύ τους χρώματα, με μεγαλύτερη συχνότητα το κόκκινο, το μαύρο ή το καφέ.

Ταυτόχρονα, η ελιά αποκτά ακανόνιστα ή ασαφή όρια και εμφανίζει ασυμμετρία. Το μισό μέρος, δηλαδή, της μίας ελιάς δεν ταιριάζει με το υπόλοιπο. Επιπλέον, ο σπίλος μπορεί να αιμορραγήσει ή να δημιουργηθεί κρούστα γύρω από αυτόν. Μία ακόμη ένδειξη που υποδηλώνει την εμφάνιση μελανώματος έγκειται στη διάμετρο του σπίλου. Η διάμετρος ενός καλοήθους σπίλου δεν ξεπερνά τα 6 χιλιοστά, εν αντιθέσει με το μελάνωμα. Παράλληλα, η εξέλκωση και ο κνησμός αποτελούν στοιχεία που υποδεικνύουν κακοήθη εξαλλαγή του σπίλου.

 

Αιτιολογικοί παράγοντες εμφάνισης Μελανώματος

Το μελάνωμα είναι κατά κύριο λόγο απόρροια του τρόπου ζωής και του περιβάλλοντος, αλλά μπορεί να οφείλεται σε πολλά και διαφορετικά μεταξύ τους αίτια. Οι βασικότεροι  παράγοντες κινδύνου είναι οι εξής:

  • Η αυξημένη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου αποτελεί μία εξαιρετικά επικίνδυνη παράμετρο ανάπτυξης μελανώματος.
  • Τα άτομα που ζουν σε περιοχές με έντονη ηλιοφάνεια και όσοι έχουν ανοιχτό χρώμα δέρματος διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο προσβολής από μελάνωμα, εν αντιθέσει με εκείνους που έχουν σκούρες αποχρώσεις, καθώς αυτοί προστατεύονται από τις μεγαλύτερες ποσότητες μελανίνης που διαθέτουν.
  • Το ιστορικό ηλιακού εγκαύματος, καθώς και το οικογενειακό ή ατομικό ιστορικό μελανώματος αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο πρόκλησης μελανώματος.
  • Εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Αυτοί που πάσχουν από AIDS ή λέμφωμα ή όσοι έχουν υποβληθεί σε χημειοθεραπεία ή μεταμόσχευση διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης μελανώματος.
  • Το τεχνητό μαύρισμα (solarium) είναι ο πιο άμεσος παράγοντας πρόκλησης μελανώματος. Τα άτομα που έχουν κάνει solarium έστω και μία φορά στη ζωή τους, σε ηλικία μικρότερη των 35 ετών, αποκτούν κατά 75% περισσότερες πιθανότητες να νοσήσουν από μελάνωμα.

 

Διάγνωση του Μελανώματος


Η έγκαιρη διάγνωση είναι ζωτικής σημασίας, διότι το μελάνωμα μπορεί να δώσει μεταστάσεις σε διάφορα όργανα και ιστούς του σώματος. Όσο πιο έγκαιρα, λοιπόν, διαγιγνώσκεται, τόσο πιο εύκολη καθίσταται η πλήρης ίαση του. Η εξέταση των σπίλων πρέπει να διενεργείται από εξειδικευμένο Δερματολόγο τουλάχιστον μία φορά το χρόνο. Αυτός θα κρίνει αν χρειάζεται να πραγματοποιηθεί Δερματοσκόπηση ή Χαρτογράφηση Σπίλων. Η Δερματοσκόπηση γίνεται με τη χρήση ειδικού εργαλείου, του δερματοσκοπίου, το οποίο μεγεθύνει την εικόνα των σπίλων, διευκολύνοντας κατ΄ αυτόν τον τρόπο την εξέταση τους.

Από την άλλη, η καινοτόμος τεχνολογία του συστήματος Body Scanner αξιολογεί τους ύποπτους  σπίλους και το μελάνωμα με απόλυτη ακρίβεια. Η Ολόσωμη Χαρτογράφηση έχει σχεδιαστεί με αλγόριθμους, με αποτέλεσμα να εκμηδενίζεται οποιαδήποτε πιθανότητα λάθους. Στην κάμερα του συστήματος αποτυπώνονται φωτογραφίες των σπίλων σε υψηλή ανάλυση. Σε κάθε επαναληπτική εξέταση, συγκρίνονται οι νέες φωτογραφίες με τις προηγούμενες, ούτως ώστε να ανευρεθούν έγκαιρα οι σπίλοι που επανεμφανίζονται ή να αξιολογηθούν τυχόν μεταβολές σε υπάρχοντες σπίλους. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, μπορεί να ανιχνευθεί η τυχόν ύπαρξη μελανώματος.

Σε περίπτωση που παρατηρηθεί κάποια ύποπτη ένδειξη ή δυσπλασία σε ένα σπίλο, τότε ακολουθεί η λήψη βιοψίας, η οποία συνίσταται στην αφαίρεση τμήματος ή ολόκληρης της δερματικής αλλοίωσης. Κατόπιν, η βιοψία αποστέλλεται στον παθολογοανατόμο, προκειμένου να διαγνωστεί ο ακριβής τύπος του μελανώματος και το βάθος του, ώστε να δοθεί η κατάλληλη θεραπεία. Η βιοψία διαδραματίζει μείζονα ρόλο στη διάγνωση, καθώς διευκολύνει τις διαδικασίες αναγνώρισης και ανίχνευσης των καρκινικών κυττάρων και καθορίζει με ακρίβεια το είδος τους.

 

Θεραπευτικές προσεγγίσεις για το Μελάνωμα

Στις περισσότερες περιπτώσεις, το μελάνωμα θεραπεύεται, κατόπιν χειρουργικής αφαίρεσης του. Εκτός από τη χειρουργική εκτομή του μελανώματος, σε ορισμένες περιπτώσεις πραγματοποιείται και ακτινοθεραπεία. Η θεραπευτική αυτή μέθοδος ενδείκνυται κυρίως για ηλικιωμένα άτομα, στα οποία η εξέλιξη του μελανώματος έχει προχωρήσει σε σοβαρό στάδιο ή σε περιπτώσεις όπου παρατηρούνται τοπικές μεταστάσεις. Η κρυοχειρουργική αποτελεί μία επιπλέον θεραπευτική μέθοδο, η οποία εξαλείφει αποτελεσματικά τις δευτερογενείς δερματικές μεταστάσεις. Ωστόσο, σε ασθενείς των οποίων το μελάνωμα έχει εξαπλωθεί, ελλοχεύει ο κίνδυνος υποτροπής παρά την αφαίρεση. Σε αυτήν την περίπτωση, μπορεί να γίνει η λεγόμενη υποστηρικτική θεραπεία με χημειοθεραπεία.

Αξίζει να τονιστεί ότι το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού παίζει πρωτεύοντα ρόλο τόσο στην εμφάνιση του Μελανώματος όσο και στη μείωση των υποτροπών σε περίπτωση που προσβληθούμε από αυτό. Όταν οι άμυνες του οργανισμού εξασθενούν, το σώμα μας έχει προδιάθεση να εμφανίσει μία σειρά από διάφορα προβλήματα υγείας. Ωστόσο, όταν το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ισχυρό, τότε οποιαδήποτε φλεγμονή καταστέλλεται και σπάνια παρατηρούνται υποτροπές.

Πλέον υπάρχουν εξειδικευμένες εξετάσεις οι οποίες φωτογραφίζουν με ακρίβεια την κατάσταση του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Η ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος κάθε ασθενούς επιτυγχάνεται με τη χορήγηση ενός μείγματος μικροθρεπτικών συστατικών (Unique blend), μέσω του οποίου μπορεί να ενδυναμωθεί η άμυνα του οργανισμού.

Η σπουδαιότητα του τακτικού ελέγχου και της πρόληψης

Το μελάνωμα εμφανίζεται ολοένα και συχνότερα με την πάροδο των ετών και οι επιπτώσεις του αυξάνονται με ραγδαίο ρυθμό. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια σημειώνεται ταχεία άνοδος των κρουσμάτων. Στη χώρα μας, καταγράφονται περίπου 30.000 περιστατικά καρκίνων του δέρματος ετησίως εκ των οποίων τα 1.500 αφορούν άτομα που προσβάλλονται από μελάνωμα.

Πρόκειται για την πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος. Επομένως, καθίσταται σε όλους μας αντιληπτό ότι το άτομο χρειάζεται να ελέγχει το δέρμα του, κάνοντας ανά τακτά χρονικά διαστήματα ολόσωμη Χαρτογράφηση, ειδικότερα αν έχει θετικό οικογενειακό ιστορικό μελανώματος. Όσοι έχουν διαγνωστεί με μελάνωμα χρειάζεται να βρίσκονται σε διαρκή επαγρύπνηση, καθώς διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εκδήλωσης μελανώματος και σε άλλο σημείο του σώματος, εν αντιθέσει με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Ταυτόχρονα, κατόπιν της χειρουργικής αφαίρεσης του μελανώματος είναι απαραίτητο να παρακολουθείται η εξέλιξη της υγείας του ασθενούς για τουλάχιστον 10 χρόνια. Το πότε θα πραγματοποιείται επανέλεγχος αποτελεί παράμετρο που καθορίζεται από τον εκάστοτε ιατρό. Επομένως, οποιαδήποτε αλλαγή παρατηρηθεί σε σπίλο, όσον αφορά το χρώμα, το μέγεθος και το σχήμα, καθώς κι η παρουσία νέου σπίλου αποτελούν παράγοντες που χρήζουν άμεσου ελέγχου.

Ωστόσο, η πρόληψη αποτελεί το πιο σημαντικό μέσον για την αποφυγή εκδήλωσης τέτοιου είδους προβλημάτων. Πώς μπορούμε όμως να προστατευθούμε αποτελεσματικά; Η ηλιακή ακτινοβολία έχει ενοχοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό για την πρόκληση Μελανώματος. Γι’ αυτό το λόγο, ειδικότερα τώρα, εν όψει του καλοκαιριού, χρειάζεται να ακολουθήσουμε ορισμένες συμβουλές, προκειμένου να απολαύσουμε τον ήλιο σωστά και με υπευθυνότητα. Συνιστάται, λοιπόν, η αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία κι όταν εκτιθέμεθα σε αυτήν, κρίνεται επιτακτική η ανάγκη χρήσης αντηλιακού με υψηλό δείκτη προστασίας, ιδιαίτερα από τις 11.00 έως τις 16.00 το μεσημέρι. Κατά την εποχή του καλοκαιριού, ο ήλιος τις συγκεκριμένες ώρες είναι αρκετά επιβλαβής, οπότε προτείνεται να αποφεύγουμε να πηγαίνουμε για μπάνιο αυτές τις ώρες της ημέρας.

Επιπλέον, καλό είναι να φοράμε γυαλιά ηλίου και καπέλο τους θερινούς μήνες. Με τα γυαλιά ηλίου μπορούμε να προστατευτούμε από την υπεριώδη ακτινοβολία, ενώ το καπέλο μάς καλύπτει επαρκώς από τον ήλιο. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η χρήση αντηλιακού ενδείκνυται ακόμη και κατά τους χειμερινούς μήνες για τα άτομα που εκτίθενται στον ήλιο. Ειδικότερα, για όσους έχουν ανοιχτό χρώμα δέρματος ή μάτια η αντηλιακή προστασία είναι άκρως επιβεβλημένη.

 

 

Διαβάστε επίσης

Αφυδάτωση & υγεία

Βιταμίνη D και Γονίδια

Πως καλλιεργείται ο καρκίνος

 

Πηγές – Βιβλιογραφία

  • “Melanoma Treatment–for health professionals (PDQ®)”. National Cancer Institute. June 26, 2015. Archived from the original on 4 July 2015. Retrieved 30 June 2015.
  • World Cancer Report 2014 (PDF). World Health Organization. 2014. pp. Chapter 5.14. ISBN 978-9283204299. Archived (PDF) from the original on 2014-05-30.
  • Goldstein BG, Goldstein AO (April 2001). “Diagnosis and management of malignant melanoma”. American Family Physician. 63 (7): 1359–68, 1374. PMID 11310650.
  • “SEER Stat Fact Sheets: Melanoma of the Skin”. NCI. Archived from the original on 2014-07-06.
  • “CDC – What Are the Symptoms of Skin Cancer?”. www.cdc.gov. 2018-06-26. Retrieved 2019-02-01.
  • Daniel Jensen J, Elewski BE (February 2015). “The ABCDEF Rule: Combining the “ABCDE Rule” and the “Ugly Duckling Sign” in an Effort to Improve Patient Self-Screening Examinations”. The Journal of Clinical and Aesthetic Dermatology. 8 (2): 15. PMC 4345927. PMID 25741397.
  • “The EFG of Nodular Melanomas | MoleMap New Zealand”. The EFG of Nodular Melanomas | MoleMap New Zealand. Retrieved 2019-02-01.
  • Fiddler IJ (October 1995). “Melanoma Metastasis”. Cancer Control. 2 (5): 398–404. doi:10.1177/107327489500200503. PMID 10862180.