Για τους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους, ο Απόλλων ήταν ο θεός της ιατρικής και της θεραπείας, καθώς και του ήλιου και του φωτός. Οι σημερινοί επιστήμονες έχουν καταλήξει σε μια παρόμοια διχοτομική αναγνώριση ότι η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία (UVR) του ηλιακού φωτός έχει τόσο ωφέλιμες όσο και επιβλαβείς επιδράσεις στην ανθρώπινη υγεία.

Το φως του ήλιου και το σκοτάδι προκαλούν την απελευθέρωση δύο βασικών ορμονών στον εγκέφαλο.  Το φως αυξάνει την απελευθέρωση της σεροτονίνης που στο σκοτάδι μετατρέπεται στην μελατονίνη. Η σεροτονίνη συνδέεται με την τόνωση της διάθεσης ενώ τα χαμηλά της επίπεδα με υψηλότερο κίνδυνο σοβαρής κατάθλιψης. Η μελατονίνη παίζει σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση των λοιμώξεων, των φλεγμονών, του καρκίνου και της αυτοανοσίας, κατά της αϋπνίας, του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου και της εποχικής συναισθηματικής διαταραχής (SAD).

 

Ήλιος και κίνδυνος υγείας

Η UVA ακτινοβολία (95-97% της UVR που φθάνει στην επιφάνεια της Γης) διεισδύει βαθιά στο δέρμα, όπου μπορεί να συμβάλλει στον καρκίνο του δέρματος έμμεσα μέσω της δημιουργίας μορίων που καταστρέφουν το DNA όπως ρίζες υδροξυλίου και οξυγόνου. Τα  ηλιακά εγκαύματα προκαλούνται από υπερβολική ακτινοβολία UVB, και αυτή οδηγεί επίσης σε άμεση καταστροφή του DNA και προάγει διάφορους καρκίνους του δέρματος.

Και οι δύο μορφές μπορούν να βλάψουν τις ίνες κολλαγόνου, να καταστρέψουν τη βιταμίνη Α στο δέρμα, να επιταχύνουν τη γήρανση του δέρματος και να αυξήσουν τον κίνδυνο καρκίνου του δέρματος. Η υπερβολική έκθεση στον ήλιο μπορεί επίσης να προκαλέσει καταρράκτη και ασθένειες επιδεινούμενες από την επαγόμενη από UVR ανοσοκαταστολή, όπως η επανενεργοποίηση ορισμένων ιών.

 

Τα στατιστικά

Η υπερβολική έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία αντιπροσωπεύει μόνο το 0,1% της συνολικής παγκόσμιας υγείας σε μορφή νόσου, σύμφωνα με την έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) του 2006. Ο δρ Robyn Lucas, επιδημιολόγος στο Εθνικό Κέντρο Επιδημιολογίας και Υγείας του Πληθυσμού στην Καμπέρα της Αυστραλίας, εξηγεί ότι πολλές ασθένειες που συνδέονται με την υπερβολική έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία τείνουν να είναι σχετικά καλοήθεις, εκτός από το κακοήθες μελάνωμα και συμβαίνουν περισσότερο σε ηλικιωμένες ομάδες.

Αντίθετα, στην ίδια έκθεση της ΠΟΥ διαπιστώθηκε πολλές ασθένειες μπορεί να οφείλονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία.

 

Ήλιος και βιταμίνη D

Το γνωστότερο πλεονέκτημα του ηλιακού φωτός είναι η ικανότητά του να αυξάνει την παροχή βιταμίνης D στο σώμα. Τουλάχιστον 1.000 διαφορετικά γονίδια που βρίσκονται ουσιαστικά σε κάθε κύτταρο του σώματος θεωρούνται πλέον ότι ρυθμίζονται από την 1,25-διυδροξυβιταμίνη D3 (1,25 [OH] D), τη δραστική μορφή της βιταμίνης, συμπεριλαμβανομένων αρκετών που εμπλέκονται στο μεταβολισμό του ασβεστίου και στο νευρομυϊκό και τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.

 

Παραγωγή βιταμίνης D

Σε αντίθεση με άλλες βασικές βιταμίνες, οι οποίες πρέπει να λαμβάνονται από τρόφιμα, η βιταμίνη D μπορεί να συντεθεί στο δέρμα μέσω μιας φωτοαντίδρασης που προκαλείται από την έκθεση στην ακτινοβολία UVB. Η αποτελεσματικότητα της παραγωγής εξαρτάται από τον αριθμό των φωτονίων UVB που διεισδύουν στο δέρμα, μια διαδικασία που μπορεί να περιοριστεί από τα ρούχα, το υπερβολικό σωματικό λίπος, το αντηλιακό και η μελανίνη δέρματος.

Η 1,25 (OH) D συσσωρεύεται στους κυτταρικούς πυρήνες του εντέρου, όπου ενισχύει την απορρόφηση ασβεστίου και φωσφόρου, ελέγχει τη ροή του ασβεστίου μέσα και έξω από τα οστά για τη ρύθμιση του μεταβολισμού των οστών-ασβεστίου.

Τον Αύγουστο του 2007, ο Οργανισμός Πολιτικής και Έρευνας για την Υγεία δημοσίευσε την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της βιταμίνης D σε σχέση με την υγεία των οστών, μια συστηματική ανασκόπηση 167 μελετών που έδειξαν ότι τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D θα επιταχύνουν και θα επιδεινώσουν την οστεοπόρωση τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες και θα προκαλέσουν την επώδυνη οστική ασθένεια οστεομαλακία.

Είναι πράγματι γεγονός ότι η 1,25 (OH) D  μέσα από την έκθεση στο ηλιακό φως προσδίδει αρκετά πλεονεκτήματα παρόλα αυτά δεν φτάνει για να έχουμε τα ποσά που θέλουμε και απαιτείται συμπλήρωμα

 

Καρκίνος: Αιτία, Προστασία ή Και οι δύο;

Οι πρώτες αναφορές σχετικά με τη σχέση έκθεσης στον ήλιο με τον καρκίνο του δέρματος άρχισαν να εμφανίζονται στις δημοσιεύσεις δερματολογίας στα τέλη του 19ου αιώνα. Παρ ‘όλα αυτά, μέχρι το 1930 η Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας των ΗΠΑ άρχισε να εκδίδει προειδοποιήσεις σχετικά με τους κινδύνους για την υγεία που σχετίζονται με τον ήλιο. Οι άνθρωποι προειδοποιήθηκαν για να αποφύγουν τον μεσημεριανό καλοκαιρινό ήλιο, να καλύψουν τα κεφάλια τους σε άμεσο ηλιακό φως και να αυξήσουν σταδιακά τον χρόνο έκθεσης στον ήλιο από ένα αρχικό 5-10 λεπτά την ημέρα για να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο ηλιακού εγκαύματος.

Σήμερα, οι τρεις κύριες μορφές καρκίνου του δέρματος: μελάνωμα, καρκίνωμα βασικών κυττάρων και καρκίνωμα πλακωδών κυττάρων οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην υπερβολική έκθεση σε UVR.

Ενώ ο καρκίνος του δέρματος συνδέεται με υπερβολική έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία, άλλοι καρκίνοι μπορεί να προκύψουν από πολύ λίγη όπως το λέμφωμα Hodgkin, καρκίνος του μαστού, των ωοθηκών, του παχέος εντέρου, του παγκρέατος, του προστάτη και άλλων.

 

Ήλιος και διατροφή

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι τα οφέλη για την υγεία από την ακτινοβολία UVB φαίνεται να αντισταθμίζουν τις ανεπιθύμητες ενέργειες και ότι οι κίνδυνοι μπορούν να ελαχιστοποιηθούν με προσεκτική διαχείριση της έκθεσης σε UVR (π.χ. αποφεύγοντας την ηλιακά εγκαύματα), καθώς επίσης αυξάνοντας την πρόσληψη διαιτητικών αντιοξειδωτικών και περιορίζοντας το λίπος και θερμιδική πρόσληψη. Τα αντιοξειδωτικά όπως οι πολυφαινόλες, η απιγενίνη, η κουρκουμίνη, οι προανθοκυανιδίνες, η ρεσβερατρόλη και η σιλυμαρίνη έχουν δείξει υπόσχεση σε εργαστηριακές μελέτες για την προστασία από καρκίνο του δέρματος που προκαλείται από UVR.

 

Άλλες δράσεις του ηλιακού φωτός

Διάφορες μελέτες έχουν συνδέσει χαμηλά επίπεδα 25 (OH) D σε ασθένειες διαφορετικές από τον καρκίνο, αυξάνοντας την πιθανότητα ότι η ανεπάρκεια βιταμίνης D συμβάλλει σε πολλές ασθένειες. Για παράδειγμα, υπάρχουν ουσιαστικά αλλά όχι και οριστικά στοιχεία ότι υψηλά επίπεδα βιταμίνης D είτε από τη διατροφή είτε από την έκθεση σε UVR μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης σκλήρυνσης κατά πλάκας (MS).  Υπάρχει επίσης μια σύνδεση με το μεταβολικό σύνδρομο, του διαβήτη τύπου 2 και των καρδιαγγειακών παθήσεων και υπέρτασης, ρευματοειδούς αρθρίτιδα (RA) , άσθματος, των μολυσματικών ασθενειών, την αυτοάνοση εγκεφαλομυελίτιδα, τη θυρεοειδίτιδα και το συστηματικό ερυθηματώδη λύκο.

Η έκθεση σε UVA και UVB ακτινοβολία μπορεί να έχει άμεσες ανοσοκατασταλτικές επιδράσεις και να βοηθήσουν στην πρόληψη αυτοάνοσων ασθενειών. Επίσης η παραγωγή ορμονών από τοη ήλιο συμβάλλουν και στον περιορισμό της οξειδωτικής βλάβης του DNA που προκύπτει από την UVR, αυξάνει την επισκευή του γονιδίου και μειώνει έτσι τον κίνδυνο μελανώματος, όπως αναφέρθηκε στις 15 Μαΐου 2005 στην Cancer Research. Σύμφωνα με μια έκθεση στο τεύχος Σεπτεμβρίου του 2007 της Φωτοχημείας και της Φωτοβιολογίας, το ηλιακό φως θα μπορεί να είναι αποτελεσματικό και στη θεραπεία δερματικών διαταραχών όπως η ψωρίαση.

 

Δρ. Κοΐνη Νικολέτα, Μ.D.
Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος, PgD in Genomic Medicine and Healthcare
Ιατρός Λειτουργικής, Αντιγηραντικής, Προληπτικής και Αναγεννητικής Ιατρικής
(Diplomate and Board Certified in Anti-aging, Preventive, Functional and Regenerative Medicine from
A4M (American Academy in Antiaging Medicine).

 

Διαβάστε επίσης

Βιταμίνες, οι καταλύτες της ζωής

Προγεστερόνη, ο προστάτης του νευρικού μας συστήματος

Τα πραγματικά αίτια των Αυτοάνοσων Νοσημάτων

 

Πηγές – Βιβλιογραφία

  • Environ Health Perspect. 2008 Apr; 116(4): A160–A167.doi: 10.1289/ehp.116-a160 Benefits of Sunlight: A Bright Spot for Human Health Nathaniel Mead
  • J Am Coll Nutr.2015;34(4):359-65. doi: 10.1080/07315724.2015.1039866. Epub 2015 Jun 22. Sunlight and Vitamin D: Necessary for Public Health.
  • Baggerly CA1, Cuomo RE, French CB, Garland CF, Gorham ED, Grant WB, Heaney RP, Holick MF, Hollis BW, McDonnell SL, Pittaway M, Seaton P, Wagner CL, Wunsch A.
  • 2007 Mar 14-20;104(11):853-7. [Vitamin D deficiency probably more common than earlier apprehended. Prevention and treatment could result in unexpected public health effects]. Humble M1.
  • Br J Nutr.2003 May;89(5):552-72. Vitamin D in preventive medicine: are we ignoring the evidence? Zittermann A1.
  • J Photochem Photobiol B.2010 Nov 3;101(2):109-10. doi: 10.1016/j.jphotobiol.2010.08.004. Solar radiation and human health. Moan J, Juzeniene A.