Ηπατική Στεάτωση (Λιπώδες ήπαρ)

Το λίπος συσσωρεύεται στο ήπαρ, αν δεν είναι σε θέση να το μεταβολίσει σωστά. Αυτό συνήθως οφείλεται σε βλάβη του ήπατος, σε υπερβολική πρόσληψη λίπους μέσω της διατροφής και στο πρότυπο κεντρικής ‘’σπλαγχνικής’’ κατανομής του λίπους ενδοκοιλιακά.

Η συσσώρευση του λίπους – απλή στεάτωση (“μη αλκοολική λιπώδη διήθηση” –  Non–alcoholic fatty liver disease – NAFLD)  μπορεί επίσης να προκαλέσει φλεγμονή (‘’μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα’’ –  Non Alcoholic Steatic Hepatitis – NASH) η οποία με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει σε αυξανόμενη και επιταχυνόμενη ίνωση και τελικά ακόμη και κίρρωση.

Αν και είναι φυσιολογικό τα κύτταρα αυτά να περιέχουν ένα μικρό ποσοστό λίπους, το ήπαρ θεωρείται λιπώδες όταν περιέχει περισσότερο από 5% λίπος.

Τα αίτια της μεταβολικής Ηπατικής Στεάτωσης δεν είναι πλήρως κατανοητά. Μέχρι τώρα είναι γνωστό ότι συνδέονται με τον υψηλό δείκτη μάζας σώματος (ένα δείκτη της παχυσαρκίας) με σπλαγχνική κατανομή του λίπους ενδοκοιλιακά, τα παθολογικά αυξημένα επίπεδα λίπους στο αίμα (τριγλυκερίδια, χοληστερόλη), τα αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, την αντίσταση στην ινσουλίνη, και το διαβήτη τύπου II. Η κατάσταση καταλήγει στη συσσώρευση των σφαιριδίων του λίπους στο ήπαρ που μερικές φορές συνοδεύεται από φλεγμονή.

Στους προκλητικούς παράγοντες περιλαμβάνονται:

  1. Παχυσαρκία, καθώς αφορά μικρού βαθμού φλεγμονή που προωθεί αποθήκευση λίπους στο συκώτι,
  2. Υπερβολικό σπλαχνικό λίπος,
  3. Αντίσταση στην ινσουλίνη, που αυξάνει την εναπόθεση λίπους στα ηπατικά κύτταρα,
  4. Υψηλή πρόσληψη επεξεργασμένων υδατανθράκων, ειδικά σε συνδυασμό με διαβήτη τύπου 2 και μεταβολικό σύνδρομο,
  5. Κατανάλωση ζάχαρης και ζαχαρούχων ποτών, αφού η φρουκτόζη φαίνεται πως οδηγεί σε ηπατική συγκέντρωση λίπους σε παιδιά και ενήλικες και
  6. Φτωχή εντερική υγεία, από τη στιγμή που έρευνες υποδεικνύουν ότι η ανισορροπία της εντερικής χλωρίδας, τα προβλήματα με τον εντερικό φραγμό (leaky gut) κ.α. μπορεί να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη μη αλκοολικής ηπατικής νόσου.

Το γενετικό υπόβαθρο αντιπροσωπεύει μια σημαντική συνιστώσα στην παιδική NAFLD. Μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί διάφοροι πολυμορφισμοί γονιδίων που εμπλέκονται στην παθογένεση της NAFLD καθώς και την εξέλιξη και τη σοβαρότητα της στα παιδιά. Ένας από τους κυριότερους αναγνωρισμένους γενετικούς παράγοντες στη NAFLD είναι το γονίδιο PNPLA3 (patatin-like phospholipase domain-containing protein 3 ή αλλιώς adiponutrin). Μεταλλάξεις του γονιδίου αυτού και ιδίως του αλληλίου rs738409 C>G SNP, έχει φανεί να σχετίζονται με αυξημένα ηπατικά ένζυμα, ηπατική στεάτωση, ενώ φαίνεται να ενισχύουν τον βαθμό Ίνωσης και τον κίνδυνο εμφάνισης NASH σε παχύσαρκους παιδιατρικούς ασθενείς.

Η μη αλκοολική λιπώδης διήθηση θεωρείται παρόμοια με τον τύπο της λιπώδους διήθησης που προκαλείται από την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. Η απλή στεάτωση μπορεί να οδηγήσει σε Μη Αλκοολική Στεατοηπατίτιδα (NASH) σε ποσοστά που κυμαίνονται από 3-5 % στις σχετικές μελέτες. Τελικό αποτέλεσμα της  NASH ενδέχεται πάντα να είναι η εκτεταμένη ίνωση και η κίρρωση του ήπατος ή ακόμη και το ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα. Υπάρχει πάντως σοβαρή διαφορά στα ποσοστά κινδύνου, μεταξύ απλής στεάτωσης  και NASH: Ο κίνδυνος για κίρρωση υπολογίζεται στο 2% σε άτομα με απλή ηπατική στεάτωση, ενώ δεκαπλασιάζεται (20%) σε άτομα με μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα. Επίσης υπάρχει διαφορά και σε σχέση με την αλκοολική στεατοηπατίτιδα (Alcoholic Steatic Hepatitis – ASH) όπου ο κίνδυνος για κίρρωση ανεβαίνει στο 38-50%. Αντίστοιχα ο κίνδυνος αυξάνει γεωμετρικά όταν συνυπάρχουν και συνεργούν παράγοντες όπως παχυσαρκία, ηπατική στεάτωση, σακχαρώδης διαβήτης, λήψη αλκοόλ και χρόνια ιογενής ηπατίτιδα.

 

Είναι επίσης ασαφές το πώς ακριβώς η συσσώρευση λίπους βλάπτει το ήπαρ. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες πάνω σε αυτό και περιλαμβάνουν :

  • Την οξειδωτική βλάβη (όταν ιδιαίτερα αντιδραστικά μόρια οξυγόνου, όπως οι ελεύθερες ρίζες, που παράγονται ως αποτέλεσμα των κανονικών χημικών αντιδράσεων των κυττάρων, αλληλεπιδρούν με άλλα μόρια που βλάπτουν τα κύτταρα και τους ιστούς του ήπατος)
  • Την  αυξημένη κυτταρική απόπτωση (όταν το ανοσοποιητικό σύστημα προκαλεί το θάνατο ορισμένων κυττάρων για να προσπαθήσει και να προστατεύσει το υπόλοιπο ήπαρ).

 

Αντιμετώπιση της Στεάτωσης

Σήμερα δεν υπάρχει θεραπεία για τη στεάτωση. Ωστόσο, υπάρχουν στρατηγικές για να βοηθήσουν στη μείωση της ποσότητας λίπους στο ήπαρ. Είναι εμφανές ότι η διατροφή, η άσκηση και η διατήρηση ενός υγιούς βάρους είναι σημαντικές στρατηγικές που συμβάλλουν στη μείωση και, ενδεχομένως, στην εξάλειψη της στεάτωσης.

Δυστυχώς, δεν μπορούμε να προβλέψουμε αν το λιπώδες ήπαρ θα προχωρήσει σε στεατοηπατίτιδα, που αυξάνει τον κίνδυνο κίρρωσης και καρκίνου (3,4). Επιπλέον, η μη αλκοολική ηπατική νόσος σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιοπάθειας, διαβήτη και νεφροπάθειας (5,6).

Τα βήματα είναι:

  1. Η απώλεια βάρους(12,13).  Σε μια τρίμηνη μελέτη σε υπέρβαρους ενήλικες, η μείωση της ενεργειακής του πρόσληψης κατά 500 θερμίδες/μέρα, είχε ως αποτέλεσμα απώλεια βάρους κατά 8% και σημαντική μείωση στο score ηπατικής απόθεσης λίπους (13). Ακόμα και να επανέλθουν στα ίδια κιλά, φαίνεται ότι το όφελος από τη βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη και του ποσοστού ηπατικού λίπους, μπορεί να διατηρηθεί (14)!

 

  1. Η ελαχιστοποίηση του προσλαμβανόμενου λίπους . Ερευνά υποστηρίζει ότι μόνο το 16% των περιστατικών προκαλούνται από υπερβολική κατανάλωση λίπους. Αντίθετα, αυτό που αποθηκεύεται στα ηπατικά κύτταρα φαίνεται ότι προέρχεται κυρίως από λιπαρά οξέα στο αίμα και κατά 26% από μια διαδικασία που ονομάζεται de novo λιπογένεση (15). Κατά αυτήν, η περίσσεια των υδατανθράκων μετατρέπεται σε λίπος. Ο ρυθμός της λιπογένεσης αυξάνει με υψηλή πρόσληψη τροφίμων και ποτών πλούσιων σε φρουκτόζη (16). Αντίθετα, η δίαιτα φτωχή σε επεξεργασμένους υδατάνθρακες (σ.σ. Μεσογειακή ή χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη) φαίνεται πως βοηθά στην αναστροφή της λιπώδης διήθησης (17,18). Ειδικά η Μεσογειακή δίαιταφαίνεται να μειώνει την εναπόθεση ηπατικού λίπους και να αυξάνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη (17).

 

  1. Η συχνή ημερήσια πρόσληψη μονοακόρεστων λιπαρών από ελαιόλαδο, αβοκάντο ή ξηρούς καρπούς (19), πράσινο τσάι (20) και 10-14gr υδατοδιαλυτών φυτικών ινών από σιτηρά (κριθάρι, βρώμη), φρέσκα και αποξηραμένα φρούτα, λαχανικά και όσπρια (21).

 

  1. Επιπρόσθετα, αποδεικνύεται πως ενίσχυση του οργανισμού σε μακρο – μικρο θρεπτικά μπορούν να συμβάλουν στην αναστροφή του ενδοηπατικού λίπους όσο αυτό διαγνωστεί στα αρχικά στάδιο , Ιδιαίτερα μελέτες έχουν δείξει τα συμπληρώματα ω-3 λιπαρών οξέων(22), berberine (23) και γαϊδουράγκαθου (24) μπορούν να συνεισφέρουν στην υπαναχώρηση της ηπατικής διήθησης και στην αύξηση ευαισθησίας στην ινσουλίνη σύμφωνα πάντα με οδηγίες ειδικού. Αρκετές έρευνες επικεντρώνονται στο ρόλο που παίζουν οι βιταμίνες στην πάθηση αυτή. Οι περισσότερες βιταμίνες φαίνεται να παίζουν προστατευτικό ρόλο. Έτσι, η βιταμίνη Α και η βιταμίνη Ε ανευρίσκονται σε μειωμένα επίπεδα στους ασθενείς με μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος, ενώ η βιταμίνη C και διάφοροι αντιοξειδωτικοί παράγοντες  όπως  λιποκίνες (αδιπονεκτίνη, ρεσιστίνη, λεπτίνη) φαίνεται να έχουν ευεργετική επίδραση στο ήπαρ των ατόμων αυτών. Η συγκέντρωση φυλλικού οξέος, σύμφωνα με τους ερευνητές, εμφανίζεται σημαντικά μειωμένη σε παχύσαρκους ασθενείς με την παραπάνω πάθηση σε σύγκριση με αυτούς που είχαν φυσιολογικό ήπαρ. Και τα ιχνοστοιχεία φαίνεται να παίζουν κάποιο ρόλο στο λιπώδες ήπαρ, αφού η επαρκής πρόσληψη σεληνίου και ψευδαργύρου φαίνεται να προστατεύει έναντι της ανάπτυξης μη αλκοολικής στεατοηπατίτιδας. Ψευδάργυρος περιέχεται στα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες, ενώ σελήνιο βρίσκουμε τόσο στα λαχανικά, όσο και στο κρέας και τα αυγά.

 

  1. Τέλος, η άσκηση, ακόμα και χαμηλής έντασης,

με στόχο την μείωση του ηπατικού (45, 46) και του σπλαχνικού λίπους (47).

 

Επί του παρόντος δεν υπάρχει εγκεκριμένη θεραπεία για τη μη αλκοόλη λιπώδη διήθηση. Η θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών αυτών πρέπει να είναι απόλυτα εξατομικευμένη και προσαρμοσμένη στους εκάστοτε παράγοντες κινδύνου του μεταβολικού συνδρόμου που εντοπίζονται και να έχει ως στόχο τη μείωση της θνητότητας και της νοσηρότητας των ασθενών αυτών από ηπατικά και καρδιαγγειακά αίτια. Συνήθως η αρχική θεραπευτική προσέγγιση στοχεύει στην αλλαγή του τρόπου ζωής, γεγονός που προϋποθέτει καλή ενημέρωση του ασθενούς σχετικά με τα προσδοκώμενα οφέλη και να έχει ως βασικό στόχο στους παχύσαρκους ασθενείς την απώλεια βάρους. Παρά το γεγονός ότι η βέλτιστη απώλεια βάρους δεν έχει διευκρινιστεί, ένας ασφαλής και λογικός στόχος θα πρέπει να είναι η απώλεια 7-10% του σωματικού βάρους μέσα σε διάστημα 6-12 μηνών, με τροποποίηση της δίαιτας και αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, στόχος που εάν επιτευχθεί έχει φανεί ότι συνοδεύεται με βελτίωση της ηπατικής ιστολογίας και μείωση της αντίστασης στην ινσουλίνη.

Τα παραπάνω στοιχεία που αφορούν τη σχέση της διατροφής και της μη αλκοολικής λιπώδους νόσου του ήπατος, με ελάχιστες αν όχι καμία τροποποίηση θα μπορούσαν να αφορούν την παχυσαρκία, το σακχαρώδη διαβήτη, τη στεφανιαία νόσο ή οποιαδήποτε άλλη πάθηση σχετίζεται με το σημερινό πρότυπο διατροφής και τρόπου ζωής. Κι αυτό γιατί δεν υπάρχουν θαυματουργά τρόφιμα ή συνταγές που μας κάνουν καλά ή μας αρρωσταίνουν.

 

Δρ. Κοΐνη Νικολέτα, Μ.D.
Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος, PgD in Genomic Medicine and Healthcare
Ιατρός Λειτουργικής, Αντιγηραντικής, Προληπτικής και Αναγεννητικής Ιατρικής
(Diplomate and Board Certified in Anti-aging, Preventive, Functional and Regenerative Medicine from
A4M (American Academy in Antiaging Medicine).

 

Διαβάστε επίσης

Ηλιακό φως- Επικίνδυνο ή όχι για την υγεία;

Πως ενδυναμώνουμε φυσικά το ανοσοποιητικό μας σύστημα;

 

 

Πηγές

  1. Younossi ZM, Koenig AB, Abdelatif D, Fazel Y, Henry L, Wymer M. Global epidemiology of nonalcoholic fatty liver disease-Meta-analytic assessment of prevalence, incidence, and outcomes. Hepatology. 2016 Jul;64(1):73-84
  2. Ahmed M. Non-alcoholic fatty liver disease in 2015. World J Hepatol. 2015 Jun 18; 7(11): 1450–1459.
  3. Magee N, Zou A, and Y Zhang. Pathogenesis of Nonalcoholic Steatohepatitis: Interactions between Liver Parenchymal and Nonparenchymal Cells Biomed Res Int. 2016; 2016: 5170402.
  4. Wong CR, Nguyen MH, Lim JK. Hepatocellular carcinoma in patients with non-alcoholic fatty liver disease. World J Gastroenterol. 2016 Oct 7; 22(37):8294-03.
  5. Jaruvongvanich V, Wirunsawanya K, Sanguankeo A, Upala S. Nonalcoholic fatty liver disease is associated with coronary artery calcification: A systematic review and meta-analysis. Dig Liver Dis. 2016 Dec;48(12):1410-17
  6. Kikuchi A, Takamura T. Where does liver fat go? A possible molecular link between fatty liver and diabetes. J Diabetes Investig. 2016 Aug 31. doi: 10.1111/jdi.12573. [Epub ahead of print]
  7. Kim D, Kim WR. Non obese Fatty Liver Disease. lin Gastroenterol Hepatol. 2016 Aug 28. pii: S1542-3565(16)30608-5
  8. Gaggini Μ, et al. Non-Alcoholic Fatty Liver Disease (NAFLD) and Its Connection with Insulin Resistance, Dyslipidemia, Atherosclerosis and Coronary Heart Disease. 2013 May; 5(5): 1544–60.
  9. Tajima R, Kimura T, Enomoto A, Yanoshita K, Saito A, Kobayashi S, Masuda K, Iida K. Association between rice, bread, and noodle intake and the prevalence of non-alcoholic fatty liver disease in Japanese middle-aged men and women. Clin Nutr. 2016 Oct 8. pii: S0261-5614(16)31278-X. doi: 10.1016/j.clnu.2016.09.034. [Epub ahead of print]
  10. Schwarz JM, Noworolski SM, Wen MJ, Dyachenko A, Prior JL, Weinberg ME, Herraiz LA, Tai VW, Bergeron N, Bersot TP, Rao MN, Schambelan M, Mulligan K. Effect of a High-Fructose Weight-Maintaining Diet on Lipogenesis and Liver Fat. J Clin Endocrinol Metab. 2015 Jun; 100(6):2434-42.
  11. He X, Ji G, Jia W, and H Li. Gut Microbiota and Nonalcoholic Fatty Liver Disease: Insights on Mechanism and Application of Metabolomics. Int J Mol Sci. 2016 Mar; 17(3): 300
  12. Elias MC, Parise ER, de Carvalho L, Szejnfeld D, Netto JP. Effect of 6-month nutritional intervention on non-alcoholic fatty liver disease. 2010 Nov-Dec;26(11-12):1094-9
  13. Scaglioni F, Marino M, Ciccia S, Procaccini A, Busacchi M, Loria P, Lonardo A, Malavolti M, Battistini NC, Pellegrini M, Carubbi F, Bellentani S. Short-term multidisciplinary non-pharmacological intervention is effective in reducing liver fat content assessed non-invasively in patients with nonalcoholic fatty liver disease (NAFLD). Clin Res Hepatol Gastroenterol. 2013 Sep; 37(4):353-8.
  14. Haufe S, Haas V, Utz W, Birkenfeld AL, Jeran S, Böhnke J, Mähler A, Luft FC, Schulz-Menger J, Boschmann M, Jordan J, Engeli S. Long-lasting improvements in liver fat and metabolism despite body weight regain after dietary weight loss. Diabetes Care. 2013 Nov;36(11):3786-92
  15. Donnelly KL, Smith CI, Schwarzenberg SJ, Jessurun J, Boldt MD, Parks EJ. Sources of fatty acids stored in liver and secreted via lipoproteins in patients with nonalcoholic fatty liver disease. J Clin Invest. 2005 May; 115(5):1343-51.
  16. Paglialunga S, and CA Dehn. Clinical assessment of hepatic de novo lipogenesis in non-alcoholic fatty liver disease. Lipids Health Dis. 2016; 15: 159.
  17. Ryan MC, Itsiopoulos C, Thodis T, Ward G, Trost N, Hofferberth S,O’Dea K, Desmond PV, Johnson NA, Wilson AM. The Mediterranean diet improves hepatic steatosis and insulin sensitivity in individuals with non-alcoholic fatty liver disease. J Hepatol. 2013 Jul; 59(1):138-43.
  18. Ramon-Krauel M, Salsberg SL, Ebbeling CB, Voss SD, Mulkern RV, Apura MM, Cooke EA, Sarao K, Jonas MM, Ludwig DS. A low-glycemic-load versus low-fat diet in the treatment of fatty liver in obese children. Child Obes. 2013 Jun; 9(3):252-60.
  19. Bozzetto L, Prinster A, Annuzzi G, Costagliola L, Mangione A, Vitelli A, Mazzarella R, Longobardo M, Mancini M, Vigorito C, Riccardi G, Rivellese AA. Liver fat is reduced by an isoenergetic MUFA diet in a controlled randomized study in type 2 diabetic patients. Diabetes Care. 2012 Jul; 35(7):1429-35.
  20. Sakata R, Nakamura T, Torimura T, Ueno T, Sata M. Green tea with high-density catechins improves liver function and fat infiltration in non-alcoholic fatty liver disease (NAFLD) patients: a double-blind placebo-controlled study. Int J Mol Med. 2013 Nov;32(5):989-94
  21. Rocha R, Cotrim HP, Siqueira AC, Floriano S. [Nonalcoholic fatty liver disease: treatment with soluble fibres]. Arq Gastroenterol. 2007 Oct-Dec; 44(4):350-2.
  22. Pacifico L, Bonci E2, Di Martino M3, Versacci P1, Andreoli G1, Silvestri LM1, Chiesa C4. A double-blind, placebo-controlled randomized trial to evaluate the efficacy of docosahexaenoic acid supplementation on hepatic fat and associated cardiovascular risk factors in overweight children with nonalcoholic fatty liver disease Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2015 Aug;25(8):734-41.
  23. Zhu X, Bian H, Gao X. The Potential Mechanisms of Berberine in the Treatment of Nonalcoholic Fatty Liver Disease. Molecules. 2016 Oct 14; 21(10). pii: E1336.
  24. Aller R, Izaola O, Gómez S, Tafur C, González G, Berroa E, Mora N, González JM, de Luis DA. Effect of silymarin plus vitamin E in patients with non-alcoholic fatty liver disease. A randomized clinical pilot study. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2015 Aug; 19(16):3118-24.
  25. Cassidy S, Thoma C, Hallsworth K, Parikh J, Hollingsworth KG, Taylor R, Jakovljevic DG, Trenell MI. High intensity intermittent exercise improves cardiac structure and function and reduces liver fat in patients with type 2 diabetes: a randomised controlled trial. 2016 Jan; 59(1):56-66.
  26. Balducci S, Cardelli P, Pugliese L, D’Errico V, Haxhi J, Alessi E, Iacobini C, Menini S, Bollanti L, Conti FG, Nicolucci A, Pugliese G; Italian Diabetes Exercise Study (IDES) Investigators. Volume-dependent effect of supervised exercise training on fatty liver and visceral adiposity index in subjects with type 2 diabetes The Italian Diabetes Exercise Study (IDES). Diabetes Res Clin Pract. 2015 Aug; 109(2):355-63.