Ο όρος άγχος προέρχεται από το ρήμα ἄγχω, που στην αρχαία ελληνική γλώσσα σημαίνει σφίγγω ή πνίγω.Οι ερευνητές δήλώνουν πως το άγχος δεν είναι μόνο αίσθηση, δεν βρίσκεται μόνο στο κεφάλι μας, είναι μια ενσωματωμένη σωματική και ψυχική αντίδραση σε μια απειλή ή σε μια αίτηση για την αντιμετώπιση απαιτητικών καταστάσεων.
Όταν κάποιος άνθρωπος νιώθει στρες ο οργανισμός αντιδρά, είναι σε ένταση και ο εγκέφαλος πυροδοτείται από πολλαπλές σκέψεις. Τα αγγεία συστέλλονται, η αρτηριακή πίεση και ο σφυγμός αυξάνονται, η αναπνοή γίνεται πιο γρήγορη, το κυκλοφορικό πλημμυρίζει με ορμόνες, όπως κορτιζόλη και αδρεναλίνη. Το στρες κάνει τους ανθρώπους ιδιαίτερα απαιτητικούς, ανυπόμονους και ευερέθιστους με ιδιαίτερα χαμηλή διάθεση για συνεργασία.
Κάθε άτομο έχει ένα ορισμένο βαθμό άγχους, ο οποίος θεωρείται φυσιολογικός κάτω από ορισμένες περιστάσεις. Σε κάποιες άλλες όμως περιπτώσεις αυξημένου άγχους, προξενεί κακό και συντελεί στο να υπολειτουργεί το άτομο στις δραστηριότητες του και στο να επηρεάζεται αρνητικά η υγεία του.
Το ευρύ κοινό έχει υιοθετήσει το άγχος σαν μία φυσιολογική καθημερινή κατάσταση, σαν ένα είδος συμβίωσης χωρίς όμως να γίνεται αντιληπτό πως στη πραγματικότητα πρόκειται για μια σχέση παρασιτίωσης ή ακόμα και παρασίτωσης.
Είναι αναγκαίο να γίνει κατανοητό πως το άγχος είναι διαφορετικό για τα δύο κομμάτια που συνθέτουν την ανθρώπινη οντότητα δηλαδή το σώμα και τη ψυχή. Έτσι πιο σωστό είναι να διαχωρίσουμε το άγχος από το stress το πρώτο είναι ψυχογενές και το δεύτερο σωματικό.
Το σωματικό άγχος ή stress αφορά τη βιολογία του οργανισμού και μπορεί να προκληθεί όταν το σώμα βρεθεί αντιμέτωπο με καταστάσεις που διαταράσσουν την κυτταρική λειτουργία και κατ` επέκταση την οργανική όπως πχ η αφυδάτωση ή παρουσία κάποιου μικροβίου κτλ. Από την άλλη το ψυχογενές άγχος είναι πιο σύνθετη κατάσταση γιατί ανάγεται στο επίπεδο της ψυχής και στη πραγματικότητα είναι ο φόβος του ανθρώπου να αντιμετωπίσει μια κατάσταση αλλά παράλληλα διαταράσσει και την φυσιολογική βιολογική λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού προκαλώντας και σωματικό άγχος.
Η παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) αναφέρεται στο άγχος ως ένα από τα κυριότερα προβλήματα του 21ου αιώνα.Μελέτες έχουν δείξει πως ένα στους τρείς βιώνει μόνιμο άγχος. Το άγχος αφορά όλες τις πληθυσμιακές και ηλικιακές ομάδες. Τα άτομα που πλήττονται περισσότερο είναι μεταξύ ηλικίας 25 και 54 ετών. Ωστόσο, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, ήδη το 33% των παιδιών μεταξύ 7 και 9 ετών βιώνουν άγχος που συνδέεται με το σχολείο. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει το γεγονός ότι βάσει μιας ανεξάρτητης έρευνας τα άτομα που έχουν περισσότερο άγχος είναι εκείνα που ασχολούνται με τα οικιακά και παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό είναι οι ανησυχίες που νιώθουν όσον αφορά το οικονομικό τους μέλλον και η συχνή αίσθηση ότι τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα παραμένουν στο περιθώριο.
Αιτιοπαθογένεια
Το άγχος μπορεί να έχει ψυχογενή προέλευση ή μπορεί να είναι συνέπεια σωματικής πάθησης. Επιπλέον, εξαρτάται από τις γνωστικές, συναισθηματικές διεργασίες, τον τρόπο ζωής του ατόμου και τον τρόπο αντίληψης του. Πιο συγκεκριμένα έχουν αναπτυχθεί διάφορες θεωρίες σχετικά με την αιτιοπαθογένεια του άγχους.
- Βιολογικές θεωρίες: το άγχος συνδέεται με υπερδιέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και έντονη νοραδρενεργική δραστηριότητα. Οι συνάψεις GABA μπορούν να το αναστείλουν.
- Ψυχαναλυτική θεωρία: το άγχος σύμφωνα με τον Φρόιντ θεωρείται αποτέλεσμα μεταλλαγής της λιμπιντικής ενέργειας. Αργότερα υποστηρίχτηκε πως η εκδήλωση του άγχους γίνεται λόγω της αποτυχημένης προσπάθειας απώθησης και δόμησης νευρωσικών συμπτωμάτων.
- Συμπεριφοριστική σχολή: θεωρεί πως το άγχος εκδηλώνεται λόγω της τοποθέτησης ενός εξαρτημένου αντανακλαστικού κατά την διάρκεια της πρώτης παιδικής ηλικίας.
- Γνωσιακή σχολή: το άγχος είναι συναίσθημα το οποίο παράγεται σε συνθήκες πραγματικού ή φανταστικού κινδύνου. Το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει εσωτερικά ή εξωτερικά αγχογόνα ερεθίσματα.
Ωστόσο ίσως η πιο ολοκληρωμένη θεώρηση για την αιτιοπαθογένεια του άγχους να βρίσκεται κρυμμένη στο γενετικό κώδικα. Ειδικότερα ο οργανισμός μας δεν έχει τις γενετικές προδιαγραφές για να αντεπεξέλθει στις σύγχρονες απαιτήσεις που αυξάνονται ραγδαία. Το μυαλό και το σώμα μας έχουν σχεδιαστεί γενετικά για ένα πολύ πιο απλό τρόπο ζωής, Ο μηχανισμός του άγχους είναι γενετικά έτσι σχεδιασμένος προκειμένου να καλύπτει εκείνους τους παράγοντες επιβίωσης που ήταν απαραίτητοι στους προιστορικούς χρόνους δηλαδή τροφή και άμυνα.
Τι συμβαίνει μέσα στο σώμα, όταν βρίσκεται σε κατάσταση άγχους;
- Σε κυτταρικό επίπεδο
Σε συνθήκες άγχους τα λεγόμενα μιτοχόνδρια που αποκαλούνται και εργοστάσια του κυττάρου πρέπει να παράγουν πολλή περισσότερη ενέργεια από ό,τι υπό συνθήκες φυσιολογικού φόρτου. Το αποτέλεσμα είναι να αυξάνεται σημαντικά και η ποσότητα των αποβλήτων που παράγονται κατά τη διαδικασία παραγωγής ενέργειας τα οποία απόβλητα ονομάζονται ελεύθερες ρίζες. Υπό συνθήκες φυσιολογικού φόρτου ο οργανισμός είναι σε θέση να εξουδετερώνει απόλυτα τις ελεύθερες ρίζες. Όταν όμως υπάρχει άγχος ο αριθμός τους αυξάνεται τόσο πολύ που ο οργανισμός αδυνατεί να τις εξουδετερώσει. Αν δεν εξουδετερωθούν οι ελεύθερες ρίζες επιτίθενται στις κυτταρικές δομές με συνέπεια την κυτταρική καταστροφή και επομένως την απώλεια παραγωγής κυτταρικής ενέργειας. Η ύπαρξη μεγάλου αριθμού ελεύθερων ριζών στο σώμα ονομάζεται οξειδωτικό στρες.
- Σε ορμονικό επίπεδο
Σε καταστάσεις άγχους παρατηρείται μια γενικευμένη ορμονική διαταραχή. Πιο συγκεκριμένα υπάρχει αυξημένη απελευθέρωση κορτιζόλης από τα επινεφρίδια και ενδορφίνης από τον υποθάλαμο, αύξηση των επιπέδων της αδρεναλίνης (ή επινεφρίνης),της νορεπινεφρίνης και της θυρεοειδής ορμόνης, ελάττωση της ορμόνης Δεϋδροεπιανδροστερόνης (DHEA) και των σεξουαλικών ορμονών δηλαδή της τεστοστερόνης στους άνδρες και της προγεστερόνης στις γυναίκες.
Οι επιπτώσεις του σωματικού και του ψυχογενούς άγχους
Οι επιπτώσεις είναι η βλάβη ακόμα και μόνιμη σε κυτταρικό και μοριακό επίπεδο, με αποτέλεσμα η κατάσταση αυτή να έχει αρνητικό αντίκτυπο σε διάφορα όργανα του σώματος. Το άγχος μπορεί να εκδηλωθεί με μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, κρίση πανικού, ακαθόριστη ανησυχία, αίσθηση απειλής, κόπωση, έλλειψη ενεργητικότητας, θλίψη, διαταραχές ύπνου(λόγο υπερδιέγερσης, μία βιολογική κατάσταση όπου ο οργανισμός στην ουσία δεν αισθάνεται υπνηλία), εφίδρωση, εσωτερική ανησυχία, ζάλη, ταραχή, δυσκολία στην αναπνοή, πόνο και σφίξιμο στο στήθος, αίσθημα παλμών λόγο της διαταραχής του καρδιακού ρυθμού που προκαλείται, κακή ψυχική και πνευματική κατάσταση, όξυνση των αισθήσεων (όρασης, ακοής, αφή, γεύσης, οσμής), ανωμαλίες του κύκλου, πρόβλημα στύσης, απώλεια της σεξουαλικής επιθυμίας.
Το χρόνιο οξειδωτικό στρες και η ορμονική διαταραχή μπορούν να βλάψουν όργανα όπως το ήπαρ, τη σπλήνα, τα νεφρά, τη καρδιά (πχ προκαλεί απόπτωση στα κύτταρα του μυοκαρδίου και Αυτοάνοση Μυοκαρδιοπάθεια), τον εγκέφαλο (πχ προκαλεί απόπτωση σε κύτταρα του εγκεφάλου), το δέρμα, όπως επίσης να αποτελέσουν τον εναρκτήριο μοχλό για την εμφάνιση φλεγμονών στο σώμα που είναι ένα από τα κύρια αίτια και θεμελιώδης λίθος για πολλές δευτερεύουσες σοβαρές και χρόνιες νοσηρότητες μερικές από τις οποίες είναι
- Καρδιαγγειακή ανεπάρκεια – Καρδιοπάθεια
- Σακχαρώδης Διαβήτης
- Αρτηριακή Πίεση
- Εγκεφαλικό επεισόδιο
- Καρκινογένεση
- Άυξηση χοληστερόλης
- Πιθανή μείωση εγκεφαλικού ιστού
- Νόσο Αλτσχάιμερ
- Ημικρανίες –Πονοκέφαλοι
- Πύκνωση του αίματος
- Παχυσαρκία
- Μεταβολικό σύνδρομο
- Γαστρεντερικά προβλήματα (ευερέθιστο έντερο, γαστροϊσοφαγική παλινδρόμηση, καούρα, κράμπες στομάχου, Νόσος του Crohn και ελκώδης κολίτιδα)
- Χαμηλό ανοσποιητικό (πχ επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις, επιχείλιος έρπητας)
- Βουλιμία ή τροφική ανορεξία
- Χρόνιες μυοσκελετικές διαταραχές (πχ χρόνιος πόνος στη πλάτη,αυχένα)
- Επιδείνωση άσθματος
- Προβλήματα στο λαιμό (ξηρότητα, δυσκολία στη κατάποση, διαταραχή στις φωνητικές χορδές)
- Δερματικές παθήσεις (ακμή,εκζέματα,αυτοάνοσα νοσήματα της ψωρίασης και της νευροδερματίτιδας)
- Απώλεια μαλλιών (πχ Αυτόνοσο νόσημα της Γυροειδής Αλωπεκίας)
- Δυσκολία στη μνήμη και στη συγκέντρωση
- Κατάθλιψη ή άλλες ψυχικές διαταραχές
- Πρόωρη γήρανση (επιταχύνεται η γήρανση κατά 9 εώς 17 χρόνια)
- Πρόωρο θάνατο
- Αυτοάνοσα νοσημάτα (Τα Αυτοάνοσα νοσήματα δεν μπορούμε να πούμε ότι οφείλονται αποκλειστικά στο άγχος. Ωστόσο μελέτες έδειξαν πως το χρόνιο στρες μπορεί να βλάψει την ικανότητα του σώματος να ρυθμίζει τη λειτουργία του ανοσολογικού συστήματος. Βρέθηκε πως όταν το χρόνιο στρες μεταβάλλει την αποτελεσματικότητα της κορτιζόλης για τη ρύθμιση της φλεγμονώδους απόκρισης, είναι δυνατόν να εκδηλωθούν Αυτοάνοσα νοσήματα, λόγω της μειωμένης ευαισθησίας των ιστών στην κορτιζόλη, Συγκεκριμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος γίνονται ευαίσθητα στην ρυθμιστική επίδραση της κορτιζόλης και με τη σειρά της η ανεξέλεγκτη φλεγμονή που προκαλείται προάγει την ανάπτυξη των Αυτοάνοσων Νοσημάτων).
Η θωράκιση του οργανισμού ενάντια στο στρες
Πολύς κόσμος εσφαλμένα θεωρεί πως το άγχος δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί και ότι πρέπει να μάθει να ζει με αυτό και τις συνέπειες του. Η αντιμετώπιση ανάλογα με το είδος του άγχους μπορεί να εστιαστεί ή σε ψυχικό επίπεδο ή σε βιολογικό και στα δύο. Το ψυχογενές άγχος μπορεί να αντιμετωπιστεί διερευνώντας την ψυχοσύνθεση του ασθενή με σκοπό να ανακαλυφθεί η αιτία για την οποία εγκαταστάθηκε ο φόβος και η ανασφάλεια στη ψυχή του και παράλληλα να γίνει η κατάλληλη εκπαίδευση και καθοδήγηση ώστε ο φόβος να μειωθεί ή ακόμα και να εξαλειφθεί. Επιπλέον οι επιπτώσεις του ψυχογενούς άγχους όπως και του σωματικού μπορούν να διαβαστούν σε βιολογικό επίπεδο μέσω εξειδικευμένων εξετάσεων έτσι ώστε να αποκαλυφθούν σε μοριακό, κυτταρικό, ορμονικό και οργανικό επίπεδο οι ανισορροπίες που έχουν προκληθεί και είναι υπεύθυνες για την εκδήλωση παθογόνων καταστάσεων. Με αυτό το τρόπο είναι δυνατό να υποστηριχτεί στοχευμένα το ανθρώπινο σώμα με τα κατάλληλα φυσικά μικροθρεπτικά συστατικά (αντιοξειδωτικά, βιταμίνες, ιχνοστοιχεία κτλ) και τις απαραίτητες Φυσικές (Βιομιμητικές) ορμόνες. Έτσι εξουδετερώνεται το οξειδωτικό στρες (το σωματικό άγχος), γίνεται αποκατάσταση της διαταραγμένης κυτταρικής λειτουργίας και ορμονικής ομοιόστασης, επιτυγχάνεται η τόνωση της παραγωγής ενέργειας στο σώμα και το πνεύμα ή και προλαμβάνεται η πιθανή εκδήλωση των παθογόνων καταστάσεων που αναφέρθηκαν.
Δρ. Κοΐνη Νικολέτα, Μ.D.
Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος, PgD in Genomic Medicine and Healthcare
Ιατρός Λειτουργικής, Αντιγηραντικής, Προληπτικής και Αναγεννητικής Ιατρικής
(Diplomate and Board Certified in Anti-aging, Preventive, Functional and Regenerative Medicine from
A4M (American Academy in Antiaging Medicine).
Διαβάστε επίσης
Αφήστε μια απάντηση