Βιταμίνη D και Γονίδια

Η βιταμίνη D (VitD) δημιουργήθηκε μέσω της φωτοσύνθεσης πάνω από 750 εκ. χρόνια πριν και εμφανίστηκε σε πρώιμα είδη φυτοπλαγκτού, στους ωκεανούς. Όταν τα πρώτα σπονδυλωτά εγκατέλειψαν τους πλούσιους σε ασβέστιο ωκεανούς και βγήκαν στην ξηρά, 350 εκ. χρόνια πριν, η  D έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη των ειδών, καθώς μέσω αυτής ρυθμίζεται η δυνατότητα απορρόφησης ασβεστίου από τον οργανισμό, άρα και η δυνατότητα κατασκευής ισχυρού και υγιούς σκελετού. Τα σπονδυλωτά της ξηράς ανέπτυξαν τη δυνατότητα παραγωγής της βιταμίνης D, μέσω της έκθεσης του δέρματος τους στο ηλιακό φως.

Ακόμα και σήμερα, ο μηχανισμός παραμένει ίδιος. Συγκεκριμένα, στο ανθρώπινο σώμα, η παραγωγή της βιταμίνης D ή αλλιώς της «βιταμίνης του ήλιου», γίνεται μέσω της έκθεσης του δέρματος στο ηλιακό φως. Έχει δε λάβει το προσωνύμιο «η βιταμίνη του ήλιου», επειδή πέραν της πρόσληψής της από τα τρόφιμα, παράγεται φυσικά από τον οργανισμό μας, όταν η ηλιακή ακτινοβολία έρχεται σε επαφή με το δέρμα μας.

Μεταβολισμός και η Βιοχημεία της Βιταμίνης D

Η VitD είναι μια οργανική λιποδιαλυτή ουσία. Ανήκει στις βιταμίνες αλλά πλέον και στις Ορμόνες, έχει δε άμεση δράση στα γονίδιά μας. Η βιταμίνη D απαντάται με τη μορφή της χοληκαλσιφερόλης στα ζώα (βιταμίνη D3) και εργοκαλσιφερόλης στα φυτά (βιταμίνη D2). Η VitD-3 που είναι η ανενεργή μορφή της βιταμίνηςD, συντίθεται από το παράγωγο της χοληστερόλης 7-δευδροξυλοχοληστερόλη στην επιδερμίδα μέσω μιας διαδικασίας που απαιτεί την υπεριώδη ακτινοβολία  του κλάσματος Β του ήλιου (UBV). Στη συνέχεια μεταβολίζεται στο ήπαρ (αντίδραση υδροξυλίωσης) σχηματίζοντας την χαλκιδιόλη ή 25-υδροξυβιταμίνη D [25(OH)D3] που είναι η αποθηκεύσιμη μορφή και έπειτα στους νεφρούς γίνεται άλλη μια υδροξυλίωση σχηματίζοντας την καλσιτριόλη ή 1,25-διυδροξυβιταμίνη D [1,25(OH) D3] που είναι η ενεργή μορφή.

Η καλσιτριόλη είναι το τελικό προϊόν του μεταβολισμού και είναι μια σεκοστεροειδής ορμόνη που αλληλεπιδρά με περισσότερα από 2.500 γονίδια στο ανθρώπινο σώμα.

Βιταμίνη D και Γονίδια

Μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε το 2006 με τη συνεργασία δυο σπουδαίων  πανεπιστημίων του Harvard και του UCLA, συμπέρανε ότι η παρουσία της βιταμίνης Dείναι απαραίτητη για να μπορούν τα κύτταρα να έχουν πρόσβαση στη βιβλιοθήκη του DNA. Σε αυτή τη μελέτη αποδείχθηκε, ότι ενώ τα λευκά αιμοσφαίρια του οργανισμού έχουν καταγεγραμμένη την πληροφορία στο DNAτους για την αντιμετώπιση του βακίλου της φυματίωσης, δεν μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν χωρίς την παρουσία της VitD.

Ο υποδοχέας της VitD (VDR) εντοπίζεται στον πυρήνα των κυττάρων και δρα σα μεταγραφικός παράγοντας, όταν είναι ενωμένος με τον προσδέτη του, δηλαδή την καλσιτριόλη (την ορμόνη 1,25(OH) D3). Η σύνδεση της ενεργής μορφής της βιταμίνης Dστον υποδοχέα της, τονVDR,είναι σημαντική για τη λειτουργία του μεταγραφικού μηχανισμού στα ευκαρυωτικά κύτταρα. Η Vit D δηλαδή, είναι απαραίτητη για τη δράση, άνω των 2.500 γονιδίων.

Κάποιες μελέτες μάλιστα, κάνουν λόγο για έναν αριθμό γονιδίων από 2.000 έως 30.000.Τα γονίδια αυτά, κωδικοποιούν (συνθέτουν) πολλές πρωτεΐνες, που παίζουν σημαντικό ρόλο στη Ρύθμιση, στη Διαφοροποίηση και στον Πολλαπλασιασμό των κυττάρων. Οι υποδοχείς της Vit D βρίσκονται στο έντερο, στα οστά, στον εγκέφαλο, τον προστάτη, στο μαστό, στο κόλον, σε κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, στους καρδιακούς και τους αγγειακούς μυς.

Ιδιότητες της Βιταμίνης D

Η VitD, κάποτε ήταν συνδεδεμένη μόνο με τις παθολογίες των οστών, όπως ο ραχιτισμός και η οστεοπόρωση. Σήμερα, η Vit D έχει αναγνωριστεί διεθνώς, ως ένας από τους βασικότερους παράγοντες για την Υγεία του ανθρώπου.

• Η πιο σημαντική ίσως ιδιότητα της Vit D, είναι η ρύθμιση της απορρόφησης του ασβεστίου και του φωσφόρου.
• Η Vit D είναι απαραίτητη για τη σωστή ανάπτυξη των οστών και των δοντιών 
• Η Vit D είναι σημαντική για την αντίσταση σε ορισμένες ασθένειες
• Ο Anthony Norman, ερευνητής για τη Vit D, προσδιορίζει την σημασία της βιταμίνης D (American Journal of Clinical Nutrition):
  • α) για την ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος,
  • β) για την έκκριση και ρύθμιση της ινσουλίνης από το πάγκρεας,
  • γ) για την ρύθμιση της αρτηριακής πιέσεως,
  • δ) για την μυϊκή δύναμη και
  • ε) για την εγκεφαλική δραστηριότητα
• Η Vit D συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου σκλήρυνσης κατά πλάκας (Journal of the American Medical Association).
• Η Vit D συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου εκδήλωσης των συμπτωμάτων της γρίπης (American Journal of Clinical Nutrition).
• Η Vit D έχει καθοριστικό ρόλο στη μείωση του κινδύνου καρδιοπάθειας (Circulation ).

Οι σοβαρότερες επιπλοκές της έλλειψης βιταμίνης D είναι:

• χαμηλά επίπεδα ασβεστίου και φωσφόρου στο αίμα
• η εγκατάσταση Ραχίτιδας στα παιδιά μια πάθηση που οδηγεί σε παραμόρφωση των οστών και καθυστέρηση της ανάπτυξης
• η ανάπτυξη Οστεομαλακίας (διαταραχή που οδηγεί σε λέπτυνση των οστών) και Οστεοπόρωσης στους ενήλικες που έχει ως συνέπεια την αυξημένη συχνότητα πτώσεων και συνοδών καταγμάτων.
• Σκλήρυνση κατά πλάκας
• Σακχαρώδης Διαβήτης (τόσο τύπου 1 όσο και τύπου 2)
• διάφορες μορφές Καρκίνου (ειδικά του εντέρου, του προστάτη και του μαστού)
• Καρδιακή Νόσος
• Ψυχιατρικά Νοσήματα
• Αυτοάνοσα Νοσήματα

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΕΙ Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D ΟΠΩΣ ΕΧΕΙ ΑΠΟΔΕΙΧΘΕΙ ΑΠΟ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ

Άτομα υψηλού κινδύνου για έλλειψη σε Βιταμίνη D

α) Άτομα με σκουρόχρωμο δέρμα, καθώς η μελανίνη δρα σαν φίλτρο στην απορρόφηση της UVB ακτινοβολίας (υπεριώδης Β ακτινοβολία)
β) Άτομα με μικρή ή μηδενική έκθεση στον ήλιο, όπως

• Ηλικιωμένοι με πολλαπλά προβλήματα υγείας, που παραμένουν κλινήρεις ή περιορισμένοι στην κατοικία τους
• Άτομα που καλύπτουν πλήρως το δέρμα τους με ρούχα λόγω θρησκευτικών ή πολιτιστικών πεποιθήσεων (πχ μοναχές)
• Άτομα που εσκεμμένα αποφεύγουν την έκθεση στον ήλιο, λόγω αισθητικής ή θεμάτων υγείας
• Άτομα με επαγγέλματα με μικρή έκθεση στον ήλιο (υπάλληλοι γραφείου, νυχτοφύλακες)

γ) Άτομα με ιατρικές καταστάσεις που προδιαθέτουν σε έλλειψη Vit D, όπως:

• Παχυσαρκία
• Χρόνια Νεφρική Νόσος
• Ηπατική Ανεπάρκεια
• Χρήση φαρμάκων που αυξάνουν την κατανάλωση βιταμίνης D (πχ αντισπασμωδικά)
• Παθολογικές καταστάσεις του γαστρεντερικού συστήματος, είτε λόγω νοσημάτων (όπως η κοιλιοκάκη, η νόσος Crohn, η κυστική ίνωση) είτε λόγω χειρουργικών επεμβάσεων που αφαιρούν ή παρακάμπτουν τμήματα του στομάχου ή του εντέρου (πχ γαστρικό bypass).

Μπορεί να ζούμε σε μια χώρα με μεγάλη περίοδο ηλιοφάνειας και να θεωρούμε συχνά πως έχουμε επάρκεια σε βιταμίνη D, η οποία  ενεργοποιείται με την έκθεση στον ήλιο, ωστόσο τόσο η χρήση αντηλιακών όσο και η συχνή παραμονή σε κλειστούς χώρους, έχει ως αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι να παρουσιάζουν σημαντικές ελλείψεις.

Επιπλέον η βιταμίνη D3 δεν περιέχεται πλέον σε επαρκείς ποσότητες στις τροφές, οπότε δεν είναι δυνατό να λαμβάνει όση χρειάζεται ο οργανισμός με την διατροφή.

Τα επιθυμητά ποσοστά σε ανθρώπους χωρίς σοβαρά προβλήματα υγείας πρέπει να κυμαίνονται μεταξύ 60-80 ng/ml.

Ενώ σε περιστατικά με πολλαπλά προβλήματα όπως Καρδιολογικά, Αυτοάνοσα, Κακοηθειών και άλλα, τα επίπεδα πρέπει μνα είναι πολύ μεγαλύτερα ( θεραπευτική δράση της Βιταμίνης D) σε συνεργασία και σε συνδυασμό πάντοτε, με τα επιθυμητά και κατάλληλα επίπεδα Μαγνησίου, Βιταμίνης Κ2, Ψευδάργυρου και Βορίου έτσι ώστε να διασφαλίζονται οι λειτουργίες της Βιταμίνης D στο σώμα μας.

Δρ. Κοΐνη Νικολέτα, Μ.D.
Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος, PgD in Genomic Medicine and Healthcare
Ιατρός Λειτουργικής, Αντιγηραντικής, Προληπτικής και Αναγεννητικής Ιατρικής
(Diplomate and Board Certified in Anti-aging, Preventive, Functional and Regenerative Medicine from
A4M (American Academy in Antiaging Medicine).

Διαβάστε επίσης

Η “θαυματουργή” βιταμίνη B12 

Αυτοάνοσα Νοσήματα

Βιταμίνη D – η βιταμίνη του ήλιου